Phengaris arion - wczesna obserwacja

[witaszek]

30 maja 2015 r. na Wyżynie Miechowskiej (DA47) obserwowałem modraszki ariony.
Oceniam, że na stanowisku latało 10-15 osobników (w tym jedna połączona para).
Motyle odwiedzały kwiaty macierzanki i ostrożeni. W literaturze oraz Internecie pierwsze pojawy to:
- 3. dekada VI (Motyle dzienne Polski oraz Atlas bionomii),
- od VI (Motyle dzienne),
- od końca VI (Monografia M. Krzywickiego),
- 17.06.2007 - najwcześniejsza obserwacja na stronie http://www.lepidoptera.eu
Przeglądając swoje zapiski znalazłem jeszcze jedną datę. Mianowicie 7.06.2014 obserwowałem ariona na Ponidziu.
Ciekaw jestem Waszych najwcześniejszych obserwacji arionów

pozdrawiam

[Marek Hołowiński]

Wczoraj byłem na stanowisku na którym od lat obserwuję ten gatunek i monitoruję. Widziałem jednego motyla. Pewnie samiec, ale miałem inne cele i nie zwracałem na niego swojej uwagi.

[Andrzej El]

5 czerwiec 2016 r. na Wyżynie Miechowskiej obserwowałem modraszki ariony.
Na stanowisku latało kilka zlatanych osobników (w tym jeden dość mocno ).
Oznacza to że motyl ma (szczątkowe) majowe pokolenie na stanowskach wyżyny miechowskiej o którym nikt nic nie pisze w publikacjach o tym gatunku.

[Paweł Walkiewicz]

Było na forum już trochę informacji o majowych arionach.
viewtopic.php?f=24&t=27568&hilit=arion

Literatura literaturą, widocznie ten gatunek w związku ze zmianami klimatycznymi zaczął w naszym kraju pojawiać się wcześniej.

Oznacza to że motyl ma (szczątkowe) majowe pokolenie na stanowskach wyżyny miechowskiej o którym nikt nic nie pisze w publikacjach o tym gatunku.

No nie bardzo. Jeżeli miałoby istnieć pokolenie szczątkowe, to dotyczyłoby to pokolenia drugiego.

[Jacek Kurzawa]

Jeżeli miałoby istnieć pokolenie szczątkowe, to dotyczyłoby to pokolenia drugiego.

A dlaczego drugie może być niepełne a pierwsze nie? Może tu nie tyle chodzi o "szczątkowe", "niepełne" pokolenie, tylko o część populacji, która potrafi zamanifestować się w terenie znacznie wcześniej niż pozostała jej część? Moim zdaniem jest wiele wczesnych informacji o pojawach osobników w różnych grupach, które jest trudno wytłumaczyć i sytuacja wymaga zbadania.

Jakby nie nazywać tego, co obserwujemy (bo nie wiemy czym to jest), to obserwowane osobniki są faktem a próba wytłumaczenia ich pojawu jedynie interpretacją faktów.

[Paweł Walkiewicz]

A dlaczego drugie może być niepełne a pierwsze nie?

Ponieważ w przypadku tego gatunku to się zdarza - pierwsze pełne pokolenie wiosenne (wylęg wszystkich motyli z poczwarek) i szczątkowe pokolenie późnym latem - część motyli wychodzi, a pozostałe, nieco opóźnione względem fazy rozwojowej wylatują dopiero w następnym roku wiosną.

[Jacek Kurzawa]

Całkiem hipotetycznie możliwych jest kilka wariantów spoza schematu.
Fakty: Zimują gąsienice w gniazdach mrówek. Zimują w dwóch różnych stadiach - te wiosenne są starsze o kilka miesięcy od tych letnich (z jaj składanych latem)!
Przychodzi wiosna i teraz widzę miejsce na warianty:

1. zanim pojawi się pierwsze pokolenie na początku czerwca to niektore wyrośnięte osobniki z pokolenia wiosennego z poprzedniego roku nie czekają na pojaw czerwcowy, są już od dawna wyrośnięte i strzelają pojawem o kilka tygodni wcześniej.

2. Nie wszystkie poczwarki wylegają się od razu, niektóre z nich startują dopiero w drugiej połowie lata. Jak piszesz:

szczątkowe pokolenie późnym latem - część motyli wychodzi, a pozostałe, nieco opóźnione względem fazy rozwojowej wylatują dopiero w następnym roku wiosną.

to z tego widać, że część osobników nie wyrabia się z gotowością na lato, zimują w postaci dojrzałych gąsienic (a może poczwarek?) i wylatują wcześniej tworząc szczątkowe (przed)pierwsze pokolenie.

U takich gatunków, gdzie dostępność pożywienia nie jest skorelowana z porami roku (dostępność mrówek jest dłuższa niż roślin) roku tylko zima powstrzymuje rozwój. Przy słabych zimach można spodziewać się rozciągniętych pojawów i braku regularności "pokoleń" (moim zdaniem).

I jeszcze dopytam. Piszesz:

szczątkowe pokolenie późnym latem - część motyli wychodzi, a pozostałe, nieco opóźnione względem fazy rozwojowej wylatują dopiero w następnym roku wiosną.

To co w takim wypadku tu zimuje, poczwarka czy wyrośnięta gąsienica?

[Antek Kwiczala †]

Literatura podaje, że motyl w Europie lata od końca maja do początku sierpnia, zależnie od szerokości geograficznej i wysokości n.p.m. Zimuje gąsienica. Wydaje się, że pojaw motyli zależy od lokalnego mikroklimatu. Ponieważ ostatnie stadia gąsienic rozwijają się w gniazdach mrówek, wzrost gąsienic będzie silnie zależał od lokalnej temperatury i aktywności mrówek a nie od rozwoju otaczającej gniazdo mrówek roślinności. Pewna zależność z roślinami oczywiście istnieje, bo wylatujące motyle muszą mieć na czym złożyć jaja. Trudno więc mówić o jakichś częściowych populacjach - to jedno pokolenie, silnie rozciągnięte w czasie.

[Jacek Kurzawa]

jedna populacja, silnie rozciągnięta w czasie. to jedna populacja, silnie rozciągnięta w czasie.

Dokładnie też tak to rozumiem. Zresztą de facto to jest jedno pokolenie rocznie, więc te pojawy są tylko silnie rozrzucone w czasie, nic więcej. Tak samo jak np. z koziorogiem dęboszem, który roi się od końca maja do początku września.
W czasie sezonu następują okresy lepszej pogody i z przyczyn, o których pisałem w poprzednim poście, będą okresy, gdzie gatunek będzie pojawiał się liczniej tworząc takie "pseudo"pokolenia.

[Paweł Walkiewicz]

Literatura podaje, że motyl w Europie lata od końca maja do początku sierpnia, zależnie od szerokości geograficznej i wysokości n.p.m. Zimuje gąsienica. Wydaje się, że pojaw motyli zależy od lokalnego mikroklimatu. Ponieważ ostatnie stadia gąsienic rozwijają się w gniazdach mrówek, wzrost gąsienic będzie silnie zależał od lokalnej temperatury i aktywności mrówek a nie od rozwoju otaczającej gniazdo mrówek roślinności. Pewna zależność z roślinami oczywiście istnieje, bo wylatujące motyle muszą mieć na czym złożyć jaja. Trudno więc mówić o jakichś częściowych populacjach - to jedno pokolenie, silnie rozciągnięte w czasie.

W linkowanym przeze mnie wyżej wątku brat napisał:

W Miechowie, blisko Krakowa często obserwuję Phengaris arion już w trzeciej dekadzie maja. Na dodatek przy ciepłej i długiej końcówce lata, czasami zdarza się częściowe drugie pokolenie we wrześniu.

Masz Antek rację, ale nie sądzę, aby motyle pojawiające się w maju oraz wrześniu należały do jednego, rozciągniętego pokolenia.

Jakby nie nazywać tego, co obserwujemy (bo nie wiemy czym to jest), to obserwowane osobniki są faktem a próba wytłumaczenia ich pojawu jedynie interpretacją faktów.

Zresztą de facto to jest jedno pokolenie rocznie, więc te pojawy są tylko silnie rozrzucone w czasie, nic więcej.

Zdecyduj się Jacku

[Jacek Kurzawa]

Co się się tu nie zgadza?

Moje zdania nie wykluczają się, wręcz przeciwnie - tu nie ma się co decydować. Obserwowane osobniki są faktem, a uznanie tych obserwacji jednym pokoleniem próbą wytłumaczenia tego. Zimuje gąsienica więc jest jedno pokolenie. Wszystkie osobniki z danego roku pochodzą z jaj złożonych w poprzednim roku = jedna generacja, jedno pokolenie. Rozciągnięty jest pojaw.

.... część motyli wychodzi, a pozostałe, nieco opóźnione względem fazy rozwojowej wylatują dopiero w następnym roku wiosną.

Za to z Twojego postu wynika, że z jaj złożonych jednego roku motyle mogą pojawić się przez dwa lata, a więc, że może dochodzić do dwuletniej generacji albo do pełnego rozwoju w jednym roku bez zimowania.

[PawełB]

Pamiętajmy że u wielu motyli gatunków mających 1 pokolenie w roku, bywają osobniki o rozwoju 2-letnim, będące jakby "ubezpieczeniem" dla populacji. Występuje to min. u przeplatek, nie pamiętam jak u Phenargisów. Szczególnie dobrze to zjawisko widać w hodowli. Po prostu niektóre gąsienice zatrzymują się w rozwoju, przestają żerować i ukrywają w ściółce. U innych gatunków dwukrotnie zimują nieliczne poczwarki. Obserwując tylko pojaw motyli nie widzimy tego zjawiska, bo pojawy obu generacji następują w tym samym czasie. Bywa też tak jak u kamilli, gdzie nieliczne gąsienice gatunku obligatoryjnie zimującego, przepoczwarczają się w tym samym roku, tworząc "późnoletnie pokolenie"- miałem kiedyś taki niespodziewany przypadek w hodowli.

W przypadku ariona ciekawe jest, dlaczego to zjawisko "dodatkowego" pokolenia najsilniej występuje na Ponidziu. Jestem przekonany, że to właśnie jakaś sprawa związana z innym tempem rozwoju małego procentu gąsienic, podobne do opisanego wyżej. Być może na skutek wysokich temperatur w mrowisku następuje przyspieszenie rozwoju tego "zapasowego" pokolenia i rozmija się czasowo z właściwym.

[Paweł Walkiewicz]

Za to z  Twojego postu wynika, że z jaj złożonych jednego roku motyle mogą pojawić się przez dwa lata, a więc, że może dochodzić do dwuletniej generacji albo do pełnego rozwoju w jednym roku bez zimowania.

No tak. Motyle, które zdążą się pojawić w roku, w którym zostały złożone jaja są właśnie tak zwanym szczątkowym pokoleniem. Tak jak w przypadku przytoczonej przez Pawła kamilii

[Antek Kwiczala †]

Informacja brata o wrześniowym pokoleniu wydaje mi się zdumiewająca. Najpóźniej gatunek ten lata we Szwecji - do drugiej połowy sierpnia - ale to oczywiście pierwsze pokolenie. Natomiast nigdzie na południu Europy nie odnotowano drugiego pokolenia we wrześniu, a jest tam jednak cieplej niż w Polsce. Sugeruje to, że gatunek ten obligatoryjnie zimuje jako gąsienica. Skąd więc w Polsce to drugie pokolenie - trudno zrozumieć. Może jakiś incydentalny pojaw? A stwierdzenie brata

czasami zdarza się częściowe drugie pokolenie we wrześniu.

jest trochę "na wyrost". Warto by to jednak sprawdzić, bo nie sposób przyjąć, że brat się pomylił, jest zbyt doświadczonym entomologiem.

[Jacek Kurzawa]

Za to z  Twojego postu wynika, że z jaj złożonych jednego roku motyle mogą pojawić się przez dwa lata, a więc, że może dochodzić do dwuletniej generacji albo do pełnego rozwoju w jednym roku bez zimowania.

No tak. Motyle, które zdążą się pojawić w roku, w którym zostały złożone jaja są właśnie tak zwanym szczątkowym pokoleniem.

Ja pytam o pokolenie dwuletnie (jaja złożone np w 2014, motyle legną się w 2016) i o takich przypadkach pisze Paweł, a Ty piszesz o pokoelniu zerowym - w tym samym roku jajka i motyle! Skąd więc to "no tak", skoro piszemy o całkiem dwóch różnych zjawiskach?

[Paweł Walkiewicz]

Czasami bywa tak, że w przypadku gatunku, który zimuje jako gąsienica, części larw udaje się przepoczwarczyć i wylecieć w roku, w którym jaja zostały złożone. Przykładowo z jaj złożonych w 2015 część motyli rozwija się w pełni w tym samym roku (pokolenie szczątkowe), a pozostałe zgodnie z typowym dla tego gatunku cyklem w 2016. Jakby na to nie patrzeć:

wynika, że z jaj złożonych jednego roku motyle mogą pojawić się przez dwa lata

i nie ma tu najdrobniejszej sprzeczności z moim wcześniejszym wpisem. Od początku o tym piszę i nie wiem czego można tu nie rozumieć. Może coś pokoloruję?

[Jacek Kurzawa]

Zdaje się, że inaczej liczymy. Podałem przykład:
jaja - 2014, motyle 2015 i 2016.
Ty piszesz o innym przypadku:
jaja - 2014 i motyle 2014 i motyle 2015.
W Twoim przypadku nie ma zimowania, jest generacja "zerowa". W moim (i Antka) jest jedno- i dwuletnia. I tu jest ta różnica o którą pytałem.

I w ten sposób piszemy o dwóch różnych zjawiskach. Sprowadzają się do tego, że pojaw motyli jest:
pojaw późnym latem (Twoj przypadek, generacja zerowa)
pojaw wczesnym latem (mój przypadek, generacja dwuletnia).

I jeszcze jedno.

Motyle, które zdążą się pojawić w roku, w którym zostały złożone jaja są właśnie tak zwanym szczątkowym pokoleniem.

Czy zostało coś takiego stwierdzone czy to hipoteza?

[Paweł Walkiewicz]

Czy zostało coś takiego stwierdzone czy to hipoteza?

Jacku, nie wiem czy pytasz czy zostało coś takiego stwierdzone w ogóle wśród występujących u nas motyli czy też w przypadku ariona. Ogólnie oczywiście coś takiego stwierdzono, natomiast w przypadku ariona jako pewnik uznawałem doniesienia niektórych entomologów, min. wspomnianego brata. Rzeczywiście, być może są to motyle, "zapasowej" dwuletniej generacji, która w przypadku rodzaju Phengaris się zdarza. Zastanawiająca jednak jest tu zauważana korelacja z wyjątkowo ciepłymi miesiącami letnimi.

[Jacek Kurzawa]

Od kilku postów wałkujemy jakiś problem, który zdaje mi się wyniknął z tego, że liczymy inne dwa pokolenia: Ty piszesz o dwóch: zerowym i jednorocznym a ja o jednorocznym i dwuletnim (jako wczesnym). Ponawiam pytanie, czy rzeczywiście?

Zdaje się, że inaczej liczymy.  Podałem przykład:
jaja - 2014, motyle 2015 i 2016.
Ty piszesz o innym przypadku:
jaja - 2014 i motyle 2014 i motyle 2015.
W Twoim przypadku nie ma zimowania, jest generacja "zerowa". W moim (i Antka) jest jedno- i dwuletnia. I tu jest ta różnica o którą pytałem.

I jeszcze jedno.

Motyle, które zdążą się pojawić w roku, w którym zostały złożone jaja są właśnie tak zwanym szczątkowym pokoleniem.

Czy zostało coś takiego stwierdzone czy to hipoteza?

Jacku, nie wiem czy pytasz czy zostało coś takiego stwierdzone w ogóle wśród występujących u nas motyli czy też w przypadku ariona.

No pytam o to, o czym Ty piszesz, a Ty piszesz o arionie? Pytam, czy stwierdzono u P.arion brak zimowania, że w ciągu jednego roku pojawiają się motyle. To, że tak się dzieje u innych gatunków jest wiadomo i o to nie zadawałbym pytania.

Rozumiem, że obaj rozmawiamy hipotetycznie a zjawiska dziwnych krańcowych pojawów są ciekawe i warte zbadania. Pisaliśmy o dwóch rzutach, ale dwóch różnych (razem wyszły nam trzy ). Być może w naturze występują obydwa zjawiska na raz: późny pojaw jako pokolenie zerowe - bez zimowania i wczesny pojaw jako pokolenie dwuletnie (zimująca młoda gąsienica i drugi raz jako dorosła).

[brat]

Jest kilka wzmianek w literaturze na temat majowych pojawów Phengaris arion np. u Romaniszyna w Faunie Moyli Polski (1929).
Z moich obserwacji wynika, że Ph. arion nie ma szczególnie wcześniejszych czy późniejszych lub rozciągniętych w czasie pojawów. Po prostu jest to związane z występowaniem tego gatunku w dwóch różnych biotopach.
Na kserotermicznych wzgórzach o podłożu gipsowym, kredowym lub wapiennym, czyli na Ponidziu, na Wyżynie Miechowskiej i w okolicach Krakowa arion lata od połowy maja do połowy czerwca. Natomiast w okolicach lesistych na łąkach i polanach, przeważnie o suchym piaszczystym podłożu pojawia się od końca czerwca do początku sierpnia.

Informacja brata o wrześniowym pokoleniu wydaje mi się zdumiewająca. Najpóźniej gatunek ten lata we Szwecji - do drugiej połowy sierpnia - ale to oczywiście pierwsze pokolenie. Natomiast nigdzie na południu Europy nie odnotowano drugiego pokolenia we wrześniu, a jest tam jednak cieplej niż w Polsce. Sugeruje to, że gatunek ten obligatoryjnie zimuje jako gąsienica. Skąd więc w Polsce to drugie pokolenie - trudno zrozumieć. Może jakiś incydentalny pojaw? A stwierdzenie brata

czasami zdarza się częściowe drugie pokolenie we wrześniu.

jest trochę "na wyrost". Warto by to jednak sprawdzić, bo nie sposób przyjąć, że brat się pomylił, jest zbyt doświadczonym entomologiem.

Moje stwierdzenie o częściowym drugim pokoleniu ariona rzeczywiście było trochę na wyrost.
Otóż tylko raz w 2003 r. na Wyżynie Miechowskiej spotkałem kilka świeżo wylęgłych samców 7 września, na stanowisku gdzie obserwowałem go w drugiej połowie maja.

[Sebastian Łuczkowski]

Co do pojawu, to raczej biotop nie ma znaczenia. Ariony na Podlasiu obserwowałem w maju ok 20, były to biotopy zarówno w pobliżu lasów na suchych piaszczystych łąkach jak i w Mielniku zagłębiu kredowym.