Polskie Forum Entomologiczne

Minął już prawie rok, od rozpoczęcia wątku   viewtopic.php?f=823&t=40310 ,a teraz postanowiłem zrobić coś podobnego do poprzedniego. Tamten wątek został zaakceptowany, a nawet otrzymał pochlebne komentarze.
Podobno ciekawe mogą być tylko nowe pomysły, ale zainteresować, może także odgrzewana forma z nową treścią. Tym razem postaram się pokazać ciekawsze, pominięte na Forum gatunki, ze stosunkowo dużej rodziny wśród Lepidoptera.
Jeśli któryś gatunek był już omawiany, w formie przypuszczalnego oznaczenia, to nikt nie powinien się pogniewać , gdy znajdzie się ponownie.
Z mojej strony, będę prezentował zwłaszcza, te gatunki z  Południowej Europy, lub tylko tam notowane. Również zachęcam wszystkich zainteresowanych, do prezentowania własnych egzemplarzy, wizerunków motyli, zdjęć terenowych, stanowisk, preparatów, opisów i spostrzeżeń, również hodowlanych.
Na początek, znany w Europie poza Skandynawią (Norwegia, Finlandia), Wielką Brytanią, a na południu Azją Mniejszą:  Acleris quercinana (ZELLER, 1849). Motyl zewnętrznie podobny do A.notana, a w przypadku samicy, aparat  kopulacyjny znaczny, ze sterygmą z  zaostrzonymi narożami, ale i one różnią się długością. Taką cechę, można zauważyć, porównując większą ilość preparatów.

Twoje grupy są praktycznie nieobecne w moim życiu, ale zawsze chętnie czytam i doceniam wysiłek włożony w preparatykę, a nigdy nie wiadomo co się może przydać we własnej pracy. Moje gratulacje!

Brachytron, odpowiadam bez słów  .

Następny gatunek jest typowym ''południowcem'' Acleris boscanoides RAZOWSKI,1959, motyl bardzo podobny do A. kochiella. Podobieństwo jest widoczne zwłaszcza, gdy porównujemy imaga tych taksonów. Samicze preparaty, są również podobne, natomiast samcze różnią się znacznie.
Moje egzemplarze pochodzą z Bułgarii, Lilyanovo, z wysokości 700m, 21 Vi i gór Rodopów, Vi - Vii  i dlatego nie pokazuję aparatów gen., gdyż miejsce złowienia determinuje gatunek . W Bułgarii A.kochiella nie występuje, tym  bardziej skrajnie południowej.
Dane z literatury o zasięgach występowania, to: Macedonia - Stari Dojran ,  Treska
(południowy zachód od Skopje), Negotino nad Wardarem i Drenowo nad Kawadarem; Bułgaria: Macedonia - Slivno; Chorwacja: Dalmacja - Rieka; Grecja - Parnas ; Turcja - Tokat, Malatya, Akºehir; Ukraina: Krym - Sewastopol (RAZOWSKI, 1984). Poza tym całe wybrzeże Morza Czarnego, Rumunia:
Dobrudża, (Tulcza, Mangalia). Gąsienica żyje na wiązach.

Do wcześniejszego gatunku A. boscanoides, wypada dodać stanowisko, to taki standardowy widoczek, z pagórkami porośniętymi między innymi wiązami. Drzewa nigdy nie odrastają, ponieważ są sukcesywnie przycinane  przez lokalnych pasterzy krów, kóz, ''a i'' osły między nimi można spotkać.

Phtheochroa pulvillana (HERRICH-SCHĘFFER, 1851), Słowacja (Štúrovo)Vi, Bułgaria (Struma)V. Rozprzestrzeniony od zachodniej Europy do południowo-wschodniej Rosji i Zakaukazia.
Larwa  od sierpnia, po hibernacji w kwietniu rozpoczyna się wylęg motyli, liczna  w łodygach dzikich szparagów lekarskich (Asparagus officinalis). Zwykle motyle łowione na światło, przylatuje tylko jedna lub dwie sztuki, w ciągu jednej nocy.

Adam, wydaje mi się, że trzeba temu wątkowi zmienić nazwę na "Tortricidae (Południowa?) Europa (bez Polski)" i ewentualnie utworzyć nowy "Tortricidae  Polski" - jeśli zamierzasz dodawać gatunki z Polski. W przeciwnym razie powstanie bałagan, jak to bywało w niektórych wątkach. Co o tym myślisz ?

W cytowanym tekście zawarłem zamysł tego wątku, czyli przede wszystkim motyle z tej grupy (Tortricidae), następnie pominięte na forum (nie omawiane), ale jeśli zamieszczone będą takie (ja lub inni), które  już były, to tylko z niepewnym oznaczeniem z działu * FOTO-OZNACZANIE *.
Jeszcze raz doprecyzowałem i mam nadzieję, że również tak zrozumiałeś. Myślę o temacie w ten sposób: Gro gatunków występujących w Polsce, już na forum było zamieszczanych, za sprawstwem między innymi Marka Hołowńskiego i innych użytkowników zainteresowanych zwójkami.
W moim zbiorze, znaleźć można również krajowe, rzadkie gatunki, których jeszcze nie było, ale jest to niewielka grupa, a na dodatek złowione poza granicami. Oddzielanie ich i tworzenie nowego wątku ''Tortricidae Polski'', nie uznałem za celowe.
Poszukując danego gatunku na forum, korzystamy z wyszukiwarki, np. w działach:
* FOTO-OZNACZANIE *, MICROLEPIDOPTERA, tortricidae. Narzędzie jest sprawne i wymaga niewielkiego wysiłku, czy poświęconego czasu. Zakładając ten wątek  zapełniam pokaźną lukę z brakującymi gatunkami, dlatego w nazwie jest - (premiera na Forum).
Grzegorz, piszesz czy zamierzam dodawać gatunki z Polski? Już są, a mam nadzieję w trakcie kwerendowania po gablotach, wysupłać ich jeszcze więcej.

Moje intencje były czysto porządkoweo-administracyjne, podział na krajowe i południowoeuropejskie, ale skoro już jest pomieszane no to nie "ruszamy". Przez lata forum rozrosło się dość potężnie i wyszukiwanie informacji może sprawiać problemy.

Rozumiem Grzegorz. Moim zdaniem dzielenie Tortricidae, mogłoby przebiegać po linii gatunków środkowo-europejskich i południowo-europejskich. Trzymając się ustalonych reguł obowiązujących w regionalizacji. Polskie i reszta, czyli południowo-europejskie?
W myśl uzupełnienia, zapełnienia ''białych plam'' na forum, z jednego (mojego) zbioru motyli, to bardzo pseudo-patriotyczne pojęcie, dzisiaj na topie. Co zrobić z gatunkami ze Słowacji, Węgier, Austrii, a tymi z Gorganów na Ukrainie?
Dla każdego oddzielnie tworzyć wątek o tytule, Tortricidae (nowe na Forum) z X-landu. Moim zdaniem, to dopiero bałagan i rozdrabnianie się wątków .

Phtheochroa purana (Guenée, 1846), to z pewnością perełka wśród Cochylini, lecz moim egzemplarzom brakuje sporo do doskonałości, są  zlatane (trzecia dekada lipca - późno!). Grupa (plemię) ma więcej przepięknych gatunków, a ten łowiłem na wyspach Adriatyku przy wybrzeżu Chorwacji.
Tym razem na upatrzonego, przed wieczorem, na bardzo suchych kamieniskach z rośliną żywicielską - Cephalaria leucantha,  rosnąca w kępach,  rozprzestrzenioną na wyspach. W tej samej porze dnia, równocześnie podlatywały motyle Pyronia cecilia (Vallantin, 1894) (Nymphalidae).
Ph.purana zasiedla południową Europę: Francję, Chorwację, Hercegowinę, ponadto Azję mniejszą.
Na ostatnim zdjęciu aparat samca.

Dla uzupełnienia kolejności systematycznej, można zajrzeć    https://tiny.pl/r5tj8 , już pokazywany ciekawy gatunek przed następnym rodzajem.
Cochylimorpha cultana (LEDERER, 1855) Motyle na zdjęciach z południa Bułgarii. Znany w zachodniej Palaearktyce; z północno-zachodniej Afryki (Algieria, Tunezja), południowo-zachodniej Europy (Hiszpania, południowa Francja), do Ałtaju, gór Ural. W Azji, Turkiestan,  Chiny:  (Shanxi, Jilin, Shandong, Shanxi, Shaanxi, Quinhai). C. cultana i podobny, blisko spokrewniony C.asiana, są gatunkami bardzo zmiennymi i mogą zachodzić relacje między nimi. Ostatnie zdjęcie, to typowe stanowisko motyla. Widok na wygasły wulkan, rezerwat Kożuch z solankowymi wodami termalnymi. Miejsce odwiedzane przez entomologów, zoologów i uduchowionych ludzi z całej Europy.

Diceratura rhodograpta DJAKONOV, 1929. Notowany głównie w krajach śródziemnomorskich. Znany z Francji, Włoch (część północna: Trydent, Sardynia), dawna Jugosławia (Macedonia), Grecja, Turcja, Syria, a także Ukraina (Krym). W Rosji (okręg Ostrogożski w obwodzie Woroneżskim).  Znany ze stepu petrofitycznego i wyżynnych biotopów kserofitycznych, imago  od maja do połowy września, dwa pokolenia [Budashkin, 2009]. Motyl na zdjęciu z Bułgarii, w tym samym stanowisku, jak poprzedni gatunek.

Podążając za kolejnością, należy przypomnieć o dwóch podobnych motylach, wspomnianych już na forum   https://tiny.pl/r558q
Zewnętrznie różnią się np. kolorem strzępiny: A.hamana, ma ją w kolorze tła skrzydła, natomiast F.nerminae, posiada brunatną. Jest jeszcze podobniejszy  gatunek, do omawianych, A.lorgana. Niedawno stwierdzony na Słowacji.

Agapeta hamana; Fulvoclysia nerminae, są to gatunki, których czas występowania zasadniczo się różni, lecz czasem jest równoczesny. W natłoku egzemplarzy występujących jednocześnie, można wziąć je za jeden gatunek. Z takim pojawem spotkałem się w Karpatach na południu Rumunii.

Literówka... ma być Agapeta largana

Cieszy mnie, że wątek jest wnikliwie śledzony, dzięki.

Propiromorpha rhodophana (Herrich-Schäffer, 1851). Liczne motyle, po zmroku obserwowałem w Chorwacji, nieopodal Trogiru, na wyspie Ćiovo. W literaturze można doczytać o wielu doniesieniach z tego kraju:  Turanj koło Biogradu, Pakoštane - Biogradu, Pirovac env., Tisno, Marušići; Pag, Novalja - Potočnica; Pelješac penin., Ston - Sreser. Gatunek znany  z większości krajów Europy, np. we Włoszech: Gorizia, Triest; Hiszpanii: Katalonia (Vallès Occidental- riera de la Torre, Vacarisses, dane z 2015).
Ponadto w Azji Mniejszej, Mongolii i Chinach.

Lobesia (Lobesia) botrana ([DENIS & SCHIFFERMÜLLER], 1775) - Jest dobrze poznanym gatunkiem (rośliny żywicielskie polifagicznej gąsienicy i rozmieszczenie). W ciągu sezonu mogą być dwa lub trzy pokolenia na południu Europy.
Obszarem występowania motyla jest zach. Europa :  Anglia do Uralu,  linia podziału przebiegająca przez północną Francję, południowe Niemcy, Austria i Węgry. Został wykryty na skrajnym południu Finlandii i Szwecji.
Ponadto:  Płn. Afryka, Azja mn., Irak, Iran, Kaukaz, Kazachstan do Japonii (Razowski, 2003). Gąsienice znajdowane były  w maju. Poczwarka w liściach rośliny żywicielskiej, połączonych oprzędem:
Vitis vitifera, Clematis vitalba, Cornus sp., Lonicera sp., Ligustrum vulgare, Ribes sp., Ziziphus vulgaris; Balachowsky (1966) .
Ten egzemplarz, (niestety zlatany) tylko pojedynczy odłowiłem w Chorwacji.

Mój okaz pochodzi z Polski. Żywego motyla otrzymałem listem, w pudełku po zapałkach od kolegi z zachodnich rubieży kraju.

Widzę Marku, że też preparowałeś genitalia. Miałem trudności w oznaczeniu i dla pewności preparowałem. W rodzaju jest kilka podobnych, a ze wzglądu na lokalizację wolałem nie ryzykować.

W zwójkach kopulatory to norma. W rodzaju Lobesia na 8 gatunków podawanych z Polski mam 5, w tym 4 oznaczone właśnie w ten sposób.

To ten rodzaj..., a są jeszcze trudniejsze do oznaczenia po kopulatorach. Teraz następny, nie znaleziony w zasobach Forum. Na szybko napisałem parę informacji.

Lobesia (Lobesia) bicinctana (DUPONCHEL, [1844])  Larwy na (Daphne gnidium) w marcu. Obszar geograficznego występowania, to większa część Europy, z południowej Skandynawii i z Anglii, do Morza Śródziemnego z Hiszpanią, Portugalią, Włochami , Sycylią i wszędzie na Bałkanach z Grecja na wschodzie. Niemcy, Polska, Austria, itp. (Razowski, 2003).  Gąsienice można znaleźć między połączonymi przędzą liśćmi, stanowiącymi ostoję dla niej, pod koniec miesiąca marca . Motyle mogą mieć dwa pokolenia, w miesiącach czerwiec-lipiec oraz w sierpniu. Ten na zdjęciu pochodzi z Bułgarii, okolice Kresny. Złowiłem parkę motyli, w opuszczonej plantacji drzew korkowych.

Apotomis inundana ([DENIS & SCHIFFERMÜLLER], 1775), egzemplarz ze zdjęcia złowiłem w bliskiej okolicy Częstochowy i  był gatunkiem, który  nie znalazł odpowiedniego odzwierciedlenia w forumowych dywagacjach, oprócz tego wątku   : https://tiny.pl/r525s
W Europie znany z północnej i środkowej części.  Syberia południowa, Primorsk, Chiny. Można kojarzyć motyla tylko z Populus tremula, tam gdzie jest zasięg występowania Topoli osiki. Ciekawy jestem, czy i gdzie był wykazany obecnie w Polsce?

Lepidoptera mundi, gatunek, obserwacje, rok (wszystkie), 10 rekordów

W moich stronach Apotomis inundana spotykam na wielu stanowiskach,

Ładny okaz.
Moje są tylko dwa egzemplarze z 2007roku, nie zapisane w Lepidoptera Mundi, są w bazie Biomap (kolor czerwony). Specyfika okolicznych łowisk, nie jest sprzyjająca temu gatunkowi.   Na LM wygląda to też mało imponująco, ostatnie rekordy: 2015 Twój, 2013 Romka Z.
Dlatego kierowałem zapytanie o ten gatunek, mając nadzieję, że znajdzie się praca zestawieniowa z ostatniego czasu.
Nie pokazywałem w tym wątku gatunku - Selenodes karelica (TENGSTRÖM, 1875), a należałoby. Mam motyla, tylko nie ekspozycyjnego (do przepreparowania).

Parę uwag odnośnie Lobesia bicinctana. Przy prezentowanym względnie szerokim zasięgu gatunki są znane także inne gatunki roślin pokarmowych, a nie tylko Daphne gnidium, który to gatunek jest składnikiem makii śródziemnomorskiej (w Bułgarii nie występuje). Bardziej dostępne rośliny to różne gatunki czosnku (Alium) oraz w Skandynawii rozchodnik wielki (Sedum telephium). Warto wspomnieć, że gatunek ten w Polsce był znaleziony tylko na Ponidziu 70 lat temu (na Jurze też powinien występować) . Wygląda na to,. że bardziej powszechny jest w Europie Zachodniej. Mało precyzyjne jest określenie "drzewo korkowe". Może być to dąb korkowy (w Bułgarii nieuprawiany) albo wiąz odmiany korkowej (Ulmus minor var. suberosa).
Na razie nic nie wskazuje na to aby Lobesia botrana była w Polsce gatunkiem osiadłym. Bywa zawlekana z winogronami. Sam wyhodowałem jeden okaz z gąsienicy na winogronach zakupionych w sklepie w Giżycku (zdjęcie w Razowski 2003). Poszukiwania na uprawianych w Polsce winoroślach na razie były bezowocne (mimo obfitości owoców).

Była to plantacja dębów korkowych, wprowadzonych za czasów"komuny". Już raz obierane z kory. Specjalnie informowaliśmy się u miejscowego sołtysa zwanego kmetem.

Dokładnie tak, lokalnymi ciekawostkami mogą być również węże. Do licznego grona węży występujących w Bułgarii zalicza się: Żmiję nosorogą (Vipera ammodytes) foto. 070,071 jpg, Połoza wysmukłego (Coluber najadum), Murówkę krymską (Podarcis taurica), Murówkę zwyczajną (Podarcis muralis), Murówkę egejską(Podarcis erhardii). Są różne źródła danych, ale rozpatrywanie gatunków, gadów i płazów nie powinno zajmować miejsca na trym forum. Wskazany byłby specjalista w tej dziedzinie. Osobiście miałem niecodzienną przyjemność poznania z bliska Połoza kaspijskiego (Dolichophis caspius, syn. Coluber caspius)  foto. DSCN3072.JPG, wykonałem w chwili jego spoczynku na drzewie. Przestraszony oddalał się, już na ziemi z prędkością szybko biegnącego człowieka. Jest on najdłuższym wężem w Bułgarii i do tej pory  schwytano tylko dwa osobniki o łącznej długości powyżej 200 cm (Stojanov i in. 2011) . Jednym z okazów była samica mierząca 202 cm długości całkowitej, schwytana we wsi Gorno Lukovo we wschodnich Rodopach, a drugi okaz miał całkowitą długość 204 cm, w okolicach miasta Burgas w południowo-wschodniej Bułgarii. Nie ma informacji dotyczących dokładnego położenia geograficznego schwytania i płci węża (Naumov 2007).


Pristerognatha penthinana (GUENÉE, 1845)    https://tiny.pl/r5shr - tyle mówi wyszukiwarka, ale to ''zmyłka''.           Rośliną żywicielską motyla jest : Impatiens noli-tangere L. (RAZOWSKI 2003).  Znajdowany w wilgotnych siedliskach, np. w bukowym lesie karpackim. W Polsce gatunek znany był wcześniej tylko z nielicznych, głównie przestarzałych zapisów (RAZOWSKI 1983). Niedawno odnaleziony zaledwie z dwóch miejscowości północnej Polski -  Gajewo, Giżycko (leg. J. BUSZKO w: RAZOWSKI 2001) i Puszcza Borecka (BUSZKO 2008). Mój egzemplarz ze stanowiska równie wilgotnego, w głęboko wciętej dolinie potoku w Słowackim Krasie, nieopodal wsi Zádiel.

Warto szukać gąsienic P. penthinana na przedwiośniu w sterczących resztkach suchych pędów niecierpka pospolitego (Impatiens noli-tangere). Zwykle są odziomkowe fragmenty pędu o długości ok. 10 cm. Zasiedlone pędy są z wierzchu zamknięte wieczkiem z gęstej przędzy, te w których nie ma gąsienic są otwarte. Potencjalne miejsca do szukania gąsienic należy typować jesienią, ponieważ na wiosnę trudno odróżnić niecierpka od innych suchych roślin. Nie wiadomo czy gatunek ten żyje także na inwazyjnych gatunkach niecierpka - niecierpku drobnokwiatowym (I. parviflora) i niecierpku himalajskim (I.  glandulifera) - dobrze by było sprawdzić.

Celypha siderana (TREITSCHKE, 1835)  -  w Europie  gatunek wykazany z: Estonii, Finlandii, Francji, Belgii, Węgier, Włoch, Litwy, Luksemburga, Norwegii, Austrii, Polski, Rumuni, Rosji, Słowenii, Słowacji, Czech, Szwecji i Szwajcarii . Z Europy znanych jest 16 gatunków z rodzaju Celypha (AARVIK 2010).
Szeroko rozsiedlony w Azji  zasięga do: Chin, Korei i Japonii. W Ameryce Północnej występuje podgatunek C. siderana chalybeana (WALSINGHAM 1879). C. siderana jest dość łatwy do odróżnienia od innych gatunki z tego rodzaju, ze względu na obecność srebrzystych plam na przednich skrzydłach, które często mają niebiesko-szary kolor, w zależności od padanie światła. Plamy na brązowo-czarnym tle, które jest lokalnie otoczone żółtym rysunkiem. Płeć motyla można poznać po zabarwieniu skrzydeł. Samiec ma  wyraźnie ciemniejsze łuski na przednich skrzydłach. Klatka piersiowa jest również dość ciemna. Samica natomiast ma znacznie bardziej żółte skrzydła  , jak również łuski na klatce piersiowej. Jest to zauważalne podczas porównywania większej partii motyli. Gatunek ma tylko jedno pokolenie rocznie. Motyle latają od połowy maja do przełomu maja i czerwca, z wyraźnym szczytem na początku czerwca (dane literaturowe). Zaobserwowałem przesunięcie centralnej części pojawu na drugą część czerwca (2018). Moje egzemplarze (na zdjęciach) zostały wyhodowane  z gąsienic znalezionych na Tawule japońskiej (Spiraea japonica)    https://tiny.pl/r1mrf  .
Przypuszczalnie jest to krótki okres lotu częściowo odpowiedzialny za to, że gatunek ten do tej pory pozostaje niedostatecznie zbadany. Jako rośliny pokarmowe wymieniono różne rodzaje Spirea i Aruncus Filipendula (RAZOWSKI 2003) .

Celypha siderana jest dobrym przykładem wieloletnich fluktuacji liczebności (i lokalnych zasięgów) gatunków Tortricidae. Jeszcze kilkanaście lat temu gatunek ten był pospolity w Toruniu. Wszędzie były żerowiska na Spiraea x vanhouttei. W pierwszych latach XXI wieku gatunek ten zniknął. Monitoruję żywopłoty z tawułą i na razie bez rezultatu. Za to licznie pojawia się Archips rosana, który to gatunek ma podobny sposób żerowania (sprzędza liście na wierzchołkach młodych pędów). Drugim gatunkiem, który również przeżywa regres jest Neosphaleroptera nubilana, kiedyś także masowo zasiedlał żywopłoty z Prunus cerasifera. Obecnie brak.

Archips rosana, dla mnie był gatunkiem spotykanym bardzo systematycznie w latach 2007-2012. Po tej dacie zaobserwowałem nagłą zmianę, nawet w tym sezonie nie odnotowałem  w okolicznych stanowiskach. Celypha siderana, z tym gatunkiem jest wprost przeciwnie.

Wykonam spory skok do rodzaju Ancylis. Pominę gatunki ciekawe i jak zawsze wymagające uwagi,  ale słowo się rzekło. Te ''pomiędzy'' pokazywane wcześniej na fotografiach terenowych (foto-oznaczenia) , oznaczone poprawnie lub prawdopodobnie .
Następnym do omówienia będzie: Ancylis obtusana (HAWORTH, [1811]) - tylko tu?    https://tiny.pl/r1w4d . Imago lata w godzinach popołudniowych, lub wieczornych wokół rośliny żywicielskiej, od końca maja do połowy czerwca. Żyje w prześwietlonymch drzewostanach. Zimują dorosłe gąsienice.
Znany od Portugalii  po wschodnią Rosję i Japonię (RAZOWSKI, 2003). Gąsienice żyją na liściach krzewów, takimi jak  Kruszyna pospolita (Frangula alnus) i Szakłak pospolity (Rhamnus cathartica), Jeżyna krzewiasta (Rubus fructicosus) (RAZOWSKI, 2003). Moje egzemplarze znajdowane wyłącznie, niestety w Bułgarii.

To jest Ancylis comptana.

Marku, zasiałeś ziarno niepewności, mógłbyś rozwinąć swój dowód na to. Mam serię motyli i oznaczałem ją na podstawie preparatów. Jedna samica poniżej, a do porównania wejście do torebki kopulacyjnej. Najlepsze rysunki preparatów są w - Tortricidae of Europe Vol.2 J. Razowskiego , są też tu   https://tiny.pl/r117q    ,  https://tiny.pl/r117c .  Może się mylę, ale preparat nijak nie pasuje mi do A. comptana.

Cechy widoczne na fotce z motylem są wystarczające do oznaczenia gatunku i jest to Ancylis comptana.
Aparaty obu gatunków są podobne i potrzebne jest ujęcie z góry, a nie boczne.

Jeszcze fotki górnych kątów skrzydeł

Seria motyli już z nowymi etykietami det . Zbytnio przywiązałem swoją uwagę do preparatów, zamieszczonych w (RAZOWSKI 2003). W opisie aparatu samicy A. obtusana np.: ''Znamię wyraźnie większe od drugiego'', opis A. comptana o znamionach nic nie mówi. Też nic nie znalazłem na temat widoku z góry, a rysunki są w widoku na wprost. Tyle mam na swoją obronę .

Załączam zdjęcia preparatów - dość kiepskie niestety i diagnozę z chińskiej pracy o tym rodzaju (Zhang, X., Li, H. H., & Yan, S. C. (2008). Review of the genus Ancylis Hübner from China (Lepidoptera: Tortricidae: Olethreutinae). Journal of Natural History, 42(27-28), 1805–1839.
Pierwszą cechą diagnostyczną jest to o czym pisał Marek - wierzchołki skrzydeł, a w genitaliach samic kształt sterygmy. Na Twoim zdjęciu sterygma jest rozerwana więc trudno ocenić jej kształt.

- comptana

Diagnosis
Forewing length 5.5–9.0 mm. This species is similar to A. sculpta in facies and male genitalia, but can be distinguished from it by the forewing with the semiovoid basal patch (Figure 6), the sacculus with a sharp projection, the cucullus about 3/5 the length of the valva in the male genitalia (Figure 31), and the subscalariform sterigma in the female genitalia (Figure 53). In A. sculpta, the basal patch is triangular on the forewing; the sacculus has an obtuse projection; the cucullus is about 1/3 the length of the valva; and the sterigma is heart-shaped.

obtusana

- Diagnosis
Forewing length 4.0–6.5 mm. This species is similar to A. comptana, but can be distinguished by the semicircular basal patch on the forewing (Figure 15); the cucullus with an obtusely right angle at base; and the cucullus broadened medially, concave at 2/3, and slightly expanded apically (Figure 38), and the scalariform sterigma (Figure 59). In A. comptana, the basal patch is triangular; the cucullus has an acutely right angle at base; the cucullus is broadened medially and gradually narrowed distally; and the sterigma is W-shaped.

Ancylis tineana (HÜBNER, [1799]),  nowy dla G. Śląska (praca Adama) https://tiny.pl/r14f5 . Również łowiłem w administracyjnym regionie, ale na wyż. Krakowsko-Wiel., Kręciwilk, początek maja,  na upatrzonego przed południem. Motyle podlatywały nisko nad kwietną murawą. Larwa żeruje na Betula, Populus tremula, Crataegus,Prunus spinosa, Malus, Pyrus, Cotoneaster sp. Motyl znany  w Europie, Azji Mniejszej, Zakaukaziu, Uralu, Syberii, rosyjskim Dalekim Wschodzie i Ameryce Północnej na półwyspie Kenai na Alasce. Z jaj składanych pojedynczo na liściach wylęga się larwa, którą można znajdować  od czerwca do lipca, sierpnia do września; larwy zimujące występują w kwietniu. Poczwarkę można znaleźć  w okresie kwiecień-maj oraz czerwiec-lipiec-sierpień. Od końca czerwca do początku lipca, w następstwie aktywności gąsienic, zaatakowana irga całkowicie traci swoją intensywną zieloną barwę, ze względu na dużą ilość liści dotkniętych uszkodzeniem, staje się brązowa.

Wracam do wcześniejszych rodzajów w systematyce . Cochylichroa atricapitana (STEPHENS, 1852), pozyskałem dwie samice w ubiegłym sezonie, z Olsztyna koło Częstochowy. Wydaje się, że jest to nowe stanowisko na Wyżynie Krakowsko-Wieluńskiej i na G. Śląsku? Sprawdzane m. innymi w Lepidoptera Mundi.

Ancylis geminana (DONOVAN, 1806), Siedliskiem motyla są torfowiska, tereny zabagnione, łęgi i wilgotne wrzosowiska.  Larwy żywią się liśćmi gatunków:  Salix aurita , Salix repens i Salix cinerea . Żyją między liśćmi połączonymi razem przędzą. Dorosłe osobniki występują od maja do sierpnia.  Grupa A. geminana obejmuje: A. geminana, A. christiandiana, A. diminutana, A. diminuatana, A. subarcuana i A. saliana. Ciekawa praca do gatunków   https://tiny.pl/rjdtx  
Na zdjęciu okaz ze Smolarzy CB75, 20.05. Stanowisko wybitnie wilgotne.

Gatunki z grupy Ancylis geminana dośc dobrze odróżniają się pod względem wyglądu zewnętrznego. A. geminana według moich obserwacji żyje na wąskolistnych wierzbach takich jak Salix fragilis czy Salix pentandra (hodowałem). Ancylis diminutana z kolei na wierzbach szerokolistnych takich jak Salix caprea, S. cinerea i S. aurita. Natomiast A. subarcuana na wierzbach Salix repens i S. rosmarinifolia. Ta ostatnia zwójka jest powszechna na bagnach Polesia Lubelskiego.

Podobny do Ancylis tineana jest A. selenana. On także jest rzadko spotykany. Jeden okaz wyhodowałem z gąsienicy znalezionej 26.07.2019 na Pyrus pyraster. To ten na zdjęciu.

A. selenana, mój egzemplarz tylko z Rumunii, Karpaty, Bucegi-Breaza, 06.2007, czysty nie ekspozycyjny.

A więc wspomniane wyżej Ancylis subarcuana i Ancylis diminutana, oraz dodatkowo Ancylis upupana. Gatunek rozwija się na brzozach, dębach, lipach i wiązach. Swoje okazy łowiłem w zaroślach wiązu pospolitego Ulmus minor, obserwując jesienią sprzędzone liście. Motyle były aktywne w dzień, godz 14-15

Powiem szczerze, tych gatunków oczekiwałem. Ostatni łowiłem na pograniczu Słowacji i Węgier, w widłach rzek Ipolu i Dunaju. Stanowisko obfitujące w stare wiązy. A.upupana był tam dominującym motylem ze zwójek.

 Eucosmomorpha albersana (HÜBNER, [1813]), egzemplarz w bardzo słabej kondycji. Pozyskany w Częstochowie (05.1999) w pobliżu ogrodów działkowych, gdzie rosły wiciokrzewy. Larwy żerują na kilku gatunkach Lonicera i Śnieguliczce białej.

Enarmonia formosana (SCOPOLI, 1763), nazwa pojawiła się na forum tu, ale....    https://tiny.pl/rjd6x . Na zdjęciu motyl z Częstochowy 05.2007. Uzupełniające się dwa roczne pokolenia; dorosłe osobniki są obecne od maja do września . Samice składają jaja pojedynczo lub w małych skupiskach na korze drzew (Prunus avium, P.domestica, P.armeniaca, P. persica, P. divaricata, Malus sylvestris, Pyrus communis, Cydonia, Cerasus, Sorbus). Larwy wgryzają się w korę i żerują pod powierzchnią. Żerowiska larw charakteryzują się skupiskami  grudek kału, oprzędu i soku drzewnego, które wystają z miejsc żerowania larw. Zimowanie larw występuje, gdy  przepoczwarzenie zachodzi w tunelu żerowania larw, w pobliżu powierzchni kory.
Gatunek motyla znany prawie w całej Europie. Ciekawostką jest jego pojawienie się w Ameryce Północnej. Już w 1990 roku znaleziony w Kolumbii Brytyjskiej, rozprzestrzenił się na sąsiedni Waszyngton w 1991 roku, a następnie także odnotowany z  Oregonu, są to dane z 2016 roku. W Ameryce motyl zasiedla przeważnie młodsze drzewa, a w Europie jest częstszy wśród starszych drzewostanów.
Strigulae  skrzydeł przednich i plamka oczna (lusterko) strigule na zdj., dobrze zaznaczone i podobne do tych na drugim zdjęciu, w przeciwieństwie do: Osthelderiella amardiana OBRAZTSOV, 1961 (Włochy, Iran),  Episimus argutana (Clemens, 1860) (Północna Ameryka), te dwa gatunki mają elementy przednich skrzydeł mało kontrastujące.

Ancylis upupana hodowałem tylko z wiązów Ulmus glabra i U. minor. Gąsienice sprzędzają w charakterystyczny sposób liście tworząc bańkowata komorę, której górna część ma charakterystyczny marmurkowy ślad żeru. Zimuje dorosła gąsienica w komorze. Z brzozy, z identycznych żerowisk wylęgały się jednak Apotomis sororculana. Dlatego uważam, że poza niewielu gatunkami, które są faktycznymi polifagami, w wielu przypadkach podawane są niewłaściwe rośliny pokarmowe. Jest jednak możliwe, że w okresie dużego wzrostu liczebności populacji baza pokarmowa może się okresowo poszerzać. Jako przykład może służyć brudnica mniszka, która w okresie gradacji nie gardzi drzewami liściastymi.

Wróćmy jeszcze do Ancylis. Tu kolejne dwa gatunki Ancylis uncella i Ancylis unguicella. Często spotykam je na tych samych stanowiskach, ale nie jest to regułą. Są to wrzosowiska z sukcesją młodych brzóz, ale też bory w mozaice z torfowiskami. Tu w runie borówki i wrzos, a obrzeża bagien, dróg i uprawy leśne porasta brzoza. Motyle są aktywne w dzień, ale też dobrze lecą do światła.

Dokładnie w takim samym biotopie znajdowałem w moich okolicach. Drzewostan składa się z brzozy, osiki i dębu porastającego wrzosowisko, na podłożu (wydmowym) piaszczystym.

Thiodia torridana (Lederer, 1859), larwy motyla na roślinach: Aster amellus, Gnaphalium, Hieracium, Succisa pratensis. Gąsienica po ostatniej lince hibernuje. Niezbyt często łowiony do światła. Na zdjęciu okaz z lesistego stanowiska na Słowacji, koniec czerwca.

To jeszcze trochę w temacie Ancylis. Jednym z najczęściej spotykanych u nas gatunków jest Ancylis badiana. Gąsienice żyją na różnych gatunkach roślin z rodziny Fabaceae. Najczęściej spotykałem je na groszku wiosennym szukając min Phyllonorycter nigrescentella. Gąsienica składa liść podłużnie. Także na groszku, ale bagiennym (Lathyrus palustris), żyje Ancylis paludana. Groszek ten nie jest zbyt często spotykany, podobnie zwójka. Prezentowany okaz pochodzi z Biebrzańskiego Parku Narodowego. Na koniec gatunek, którego należy spodziewać się w Polsce. To Ancylis kenneli. W najbliższym sąsiedztwie znany z Litwy. Związany jest ze środowiskami, gdzie rośnie wiązówka błotna (Filipendula ulmaria). Moje poszukiwania tego gatunku w północno-wschodniej Polsce na razie nie przyniosły pozytywnych wyników.

Thiodia trochilana (FRÖLICH, 1828), w Europie rozpowszechniony w południowej i środkowej części. W Chorwacji do tej pory znany tylko z wyspy Krk (HABELER, 2003), w dolnej Austrii, na południe od Balatonu (Węgry).
Rośliny żywicielskie gąsienicy: Teucrium pannonicum, T.chamaedrys, T.polium, Dorycnium herbaceum. Stanowisko połowu motyli w południowej Bułgarii, droga do wsi Bogoroditsa, 18 km od granicy z Macedonią.

Epinotia festivana (HÜBNER, [1799]) motyl lokalnie występujący w południowej, środkowej i wschodniej Europie: (EE, CZ, SK, FR, ES, PR, IT, GE, CH, AU, HG, YU, RO, AL, ,BG, GR)' Azji Miniejszej, Krymie, Dagestanie, Zakaukaziu i Iranie. Powszechny gatunek w Chorwacji, ale dotychczas dane były publikowane tylko z wyspy Krk (Habeler,2003). Moje łowiłem w Bułgarii: Rodopy (2012) i dolinie rzeki Strumy (2010,na zdjęciu). W Niemczech (Nadrenia-Palatynat, Bawaria i Saara). W Portugalii trzeci i czwarty rekord: Freixo do Numão, 1 VI 2005, Corley; Santa Clara, 31 V 2008, Corley i Pires., wcześniej znany z Beira Baixa (MENDES, 1913) i Beira Litoral (PIRES & CORLEY, 2007). Nowy dla Hiszpanii (GROENEN, 2002). W Serbii w stanowisku (rezerwat)  Fruške gore, (STOJANOVIĆ, 2012). Motyl w dzień spoczywa w ukryciu, chętnie przylatuje do światła. Występuje od  czerwca do lipca w widnych lasach i zadrzewieniach dębowych, (drugie zdjęcie). Larwa żyje od maja do czerwca na pędach dębu (Quercus) i leszczynie (Corylus).

Epinotia sordidana (HÜBNER, [1824]), jest podobną zwójką do E caprana. Znalazłem ciekawy opis różnic pomiędzy tymi gatunkami  https://tiny.pl/rpdd7 .    Pierwsza ma jednolicie ubarwione tylne skrzydło, zaś druga rozjaśnioną jego nasadę.  Motyl występuje w jednym pokoleniu  VIII - X. Na zdjęciach materiał z 28 IX 2009, Częstochowa- Kucelin. Larwa żyje na Alnus spp. Wczesne stadia rozwojowe gąsienicy żerują w zwiniętych i pomarszczonych liściach, zwykle na końcowych pędach. Później  liść na skutek żerowania zmienia się w strąk.
Przepoczwarczenie następuje w ziemi, w mocnym brązowym kokonie. Środowiskiem gatunku są: bagna, brzegi rzek, jezior  (łęgi olchowe, mieszane). Z moich obserwacji i opisów, mogę przypuszczać, że gatunek staje się coraz rzadszy w swoich biotopach.

Dla uatrakcyjnienia wątku pokażę teraz gatunek do determinacji. Celowo wybrałem imago mało wyraziste, ale aparat kopulacyjny samca powinien rozwiać wątpliwości. Może być trudniej, ponieważ motyle w rodzaju Epinotia, takie jak: E.maculana, E.caprana, E. sordidana, E.brunnichana, E.solandriana, różnią drobne szczegóły w budowie narządów kopulacyjnych. Okaz złowiony nad starorzeczem Warty CB72, 15 Vii 2007. Zapraszam do typowania.

Zagadka okazała się trudną, lub nastąpiła obniżona oglądalność wątku. Liczyłem na odzew, lecz bez powodzenia, w takim razie  według mojej oceny jest to gatunek: Epinotia caprana (FABRICIUS, 1798). Subtelne różnice  kształtu walwy decydują o determinacji w bliskim sąsiedztwie gatunków z rodzaju Epinotia.  
Tak, jak przedtem opierałem się na rysunkach z publikacji Tortricidae of Europe, Vol.2 J.Razowskiego; fotografiach i opisach aparatów kopulacyjnych np. w https://britishlepidoptera.weebly.com/

Następnym, jakby zapomnianym gatunkiem jest -  Epinotia abbreviana (FABRICIUS, 1794),  szeroko rozpowszechniona zwójka,  w całej Europie i Azji Mniejszej, dotarła do Ameryki północnej (P. T. DANG, 1981).  Gatunek związany z wiązami ( Ulmus spp.), a również klonem polnym ( Acer campestre ).
Często opisywany w literaturze (zachwycający formą), jest żer gąsienic na liściach wiązów: okrągłych dziurek, umiejscowionych półkoliście w szeregu. Wzór taki powstaje jeszcze, gdy liść jest zwinięty w pąk, wtedy mała gąsienica zaczyna żerowanie.
Następnie zajęty liść rozwijając się do normalnych rozmiarów, ujawnia ukrytą niespodziankę . Motyle na zdjęciach pochodzą z licznych stanowisk w Bułgarii, jest tam pospolitym gatunkiem, dobrze przylatującym do światła.

Pelochrista caecimaculana (HÜBNER, [1799]), motyl znajdowany V-VI. Gąsienica na Cirsium, Carduus,Centaurea, Artemisia, Serratula, Epilobium. Występuje na suchych, ubogich glebach  zasadowych, łąkach zalewowych na pogórzach.
 Przeważnie obserwowany pojedynczo, np. bardzo lokalny w rezerwacie« Калужские засеки», Kaługa na południe od Petersburga: L.V. Bolshakov, S.K. Alekseev, V.I. Piskunov, V.V. Anikin, V.V. Perov. 2018 . W południowej Bawarii gatunek żyje także w suchych miejscach na ściółkach lub wrzosowiskowych.
Na zdjęciach materiał z południowej Rumunii i południowej Albanii. Moje obserwacje związane z tym gatunkiem rozmijają się w kwestii liczebności. W stanowisku południowych Karpat w dolinie rzecznej, na skrawkach pastwisk i rumowisk zalewanych sezonowo, występował bardzo licznie (na upatrzonego w dzień).
Z Polski, liczebność i zachowanie gatunku mógłby opisać kolega Marek (w LM są lokalizacje położone nad Bugiem).

Gratuluję ciekawego wątku - cieszę się że w zwójkach coś drgnęło...
Co do Epinotia, to w tym rodzaju oznaczanie po imagines bywa często łatwiejsze, zwłaszcza jeśli mamy typowe osobniki. Moim zdaniem na zdjęciu jest raczej E. brunnichiana - świadczy o tym kształt skrzydła (szersze niż u caprana), oraz kształt sakulusa - u caprana wyraźnie zaokrąglony, u brunnichiana raczej prosty, oraz wcięcie walwy - znacznie większe u brunnichiana. Ale to tylko moja opinia i jak każdy mogę się mylić. Oba gatunki można porównać na stronach: https://mothdissection.co.uk/species.ph ... runnichana
Z pozdrowieniami

Wojtek

Miło czytać, a gatunków jeszcze parę znajdę w gablotach.
Przypuszczałem, że moja ocena jest niewłaściwa, dziękuję za merytoryczne wyjaśnienia.


Crocidosema plebejana ZELLER, 1847 jest gatunkiem kosmopolitycznym, znanym na wszystkich kontynentach (oprócz Antarktydy). W regionach tropikalnych, m.in. Madagaskar, Mauritius, Seszele itd. Z Polski był notowany tylko w dwóch starych lokalizacjach (dane z 2009, może są świeższe ?) - Bydgoszczy (Zamczysko) i Ligota Tworkowska koło Raciborza (RAZOWSKI 1987).   W Australii i USA,  masowe pojawy powodują okresowe poważne uszkodzenia i straty na polach bawełny (Gossypium hirsutum), (larwy żywią się różnymi roślinami z rodziny Malvaceae).
Z powodu zagrożenia dla upraw bawełny, gatunek został dobrze zbadany, napisano wiele wyczerpujących publikacji.
Wiadomo, że płodność samic zmniejszała się wraz ze wzrostem temperatury i zmniejsza się masa ciała dorosłych samic. W temperaturze 34°C  rozwój i przeżywalność były ograniczone, a z wszystkich złożonych jaj nie wylęgały się gąsienice. Optymalna temperatura dla wzrostu populacji wynosiła 28°C.
Na zdjęciu samica i aparat kop. samca, ze stanowiska w południowo-zachodniej Bułgarii. Motyle łowiłem na światło, kilka egzemplarzy.

Na temat rozmieszczenia Pelochrista caecimaculana niewiele mam do dodania. Gatunek ten faktycznie łowię u siebie na kilku stanowiskach zarówno na wilgotnych łąkach, jak i kserotermach. Trudno jednak wyciągać wnioski przy tak dużej mozaikowatości siedlisk w tych stronach.

Każda obserwacja  jest ważna, dla zainteresowanych tą tematyką . Tak jak piszesz Marku - "mozaikowość siedlisk" ma dobre strony i jest czynnikiem wpływającym na różnorodność gatunków na stosunkowo małym obszarze.
Też kiedyś pisałem i zazdrościłem jednych z najlepszych siedlisk w Polsce, wielka szkoda, że nie bywałem wcześniej w Twoich stronach.

Phaneta pauperana (DUPONCHEL, [1843]), jest  rzadkim gatunkiem w Polsce ( Sobczak S., Malkiewicz A., Kubasik W., Kurzac T.,2017). Moje motyle (Częstochowa - Kucelin, 24 IV 2007 – 2 exx. Biuletyn Cz.K.Ent. Nr 17 02/2019), na zdjęciu samiec.
Imago pojawia się od maja do czerwca, a nawet w kwietniu, przykład powyżej.
Motyl lata chętnie od wczesnych godzin wieczornych i w nocy, ale można na nie natrafić wcześniej, w gorące popołudnia, ja łowiłem przed południem. Larwy żerują na różach: (Rosa canina) , (Rosa spinosissima) (Disqué).
Najczęściej widywany na otwartych przestrzeniach: wzdłuż wybrzeży, na klifach nadmorskich, kserotermicznych zboczach, południowych ścianach lasów porośniętych krzewami np. tarninami.

Phaneta pauperana jest nierzadki w Toruniu. Występuje w suchych , luźno zakrzaczonych miejscach. Wypłaszałem go z głogu, który przypuszczalnie jest rosliuną pokarmową gąsienic w tym miejscu. W ciągu godziny można było zebrać kilkanaście okazów.

W stanowisku na Kucelinie rosły tarniny, a również nieliczne głogi. Teren ten później (po odłowie) podlegał dynamicznym zmianom na niekorzyść środowiska naturalnego.

Pelochrista mollitana (ZELLER, 1847) motyl o rozpiętości skrzydeł 11-16 mm. Samica jest nieco mniejsza i ciemniejsza. Imago leci pod wieczór czerwiec-lipiec, w Europie środkowej i południowej także w maju.
W Polsce, z moich informacji bez doniesień, np. w  Danii znane jest tylko jedno znalezisko pochodzące z Årsdale w 2012 roku,  Szwecji gatunek ten występuje w Gotlandii, a od niedawna także na Olandii. Jest też  znany w południowej Finlandii oraz Estonii i Łotwie.
W południowej i środkowej Europie od zachodniej Francji do Bułgarii i tam właśnie łowiłem moje egzemplarze w ilości zaledwie kilku sztuk. Znany również na Półwyspie Krymskim i w Kazachstanie. Spotykany na otwartych łąkach i pastwiskach, na których rosną rośliny pastewne.
Larwa zimuje do kwietnia w korzeniach Omanu wierzbolistnego (Inula salicina).

W przypadku tej zwójki wątpię w prawidłowość  mojego oznaczenia, mam zaetykietowaną od kilku lat. Sądzę, że jest to: Pelochrista latericiana (REBEL, 1919) ??   Posiadam tylko jedno źródło opisowe i rysunek aparatu kopulacyjnego samicy (Razowski, 2003). Z literaturą dotyczącą gatunku, jest krucho, a  egzemplarz jest jeden, złowiony w Bułgarii. Dlatego nie będę rozpisywać się na jego temat.

Pelochrista modicana (ZELLER, 1847),  motyl od VI - VIII, (Razowski, 2003). Jest też informacja o imago, według (Budaszkin, 1987): od drugiej dekady V - VIII, prawdopodobnie występują dwa pokolenia na wszystkie naturalnych  siedliskach otwartych, z wyjątkiem stanowisk kserotermicznych wyżynnych. Zaobserwowano w rezerwacie (Казантипский природный заповедник) Kazantip – przylądek na Krymie, w północnej części Półwyspu Kerczeńskiego 2.06.1994, do światła (Budaszkin, I. Kostyuk). W Europie południowej i zachodniej na oddalonych stanowiskach. Rośliny pokarmowe larwy: Astrowate (Asteraceae), Carduus, Centaurea. Materiał na zdjęciach, południowa Albania, 25 km na wschód od wybrzeża morskiego, na światło, jeden samiec.