Polskie Forum Entomologiczne

Jak w wielu innych rodzinach motyli, tak i tu mamy gatunki podobne, których oznaczanie może niektórym sprawiać trudności. W atlasach i na stronach www. pokazywane są najczęściej pojedyncze okazy, a przy oznaczaniu czasem trzeba porównać do serii.
Na początek Chlorissa cloraria i Chlorissa viridata
Tu warto zwracać uwagę na przebieg przepasek na obu skrzydłach i barwę brzegu kostalnego {(żółty - Ch viridata, brunatny - Ch cloraria) brunatne opylenie czasem może być wytarte i wygląda żółtawo}

Lomaspilis marginata i Lomaspilis opis. Przy oznaczaniu tych gatunków trzeba zwracać uwagę na kształt plamy w nasadowej części przedniego skrzydła. U L marginata wydłużona wzdłuż brzegu kostalnego, u L opis owalna.

Cabera sp. W Polsce trzy gatunki. C. exanthemata jest stosunkowo łatwa do odróżnienia od pozostałych dwóch gatunków, natomiast między C. pusaria i C. leptographa różnice są słabo widoczne. Zwracam uwagę na proporcje skrzydeł, czoło i przebieg przepasek. Generalnie C. leptographa jest nieco mniejsza od pozostałych gatunków, i ma nieco krótsze, bardziej zaokrąglone skrzydła, ale to już kwestia opatrzenia.

W rodzaju Cyclophora trudność może sprawić oznaczanie C. punctaria i C. quercimontaria. Przy okazji na fotce unikalne w Polsce C. puppillaria i C. ruficiliaria.

Kolejna grupa gatunków to rodzaj Scopula.
Przy oznaczaniu warto korzystać z kluczy, a obrazowo widać na fotkach.

Idaea straminata i Idaea deversaria są do siebie bardzo podobne. Można jednak zauważyć że mają nieco inny kształt skrzydeł (ogólny pokrój), oraz nieco inny odcień tła skrzydeł.
Ważna cechą jest obecność czarnych punktów na przedłużeniu żyłek w strzępinie na obu parach skrzydeł u Idaea deversaria, u Idaea straminata strzępina jest jednobarwna.
Czarne punkty u osobników zlatanych znikają wraz z ubytkami strzępiny, nieraz widoczne są tylko pojedyncze czarne łuski.

Być może wszyscy to wiedzą, ale podpowiem.
Aby zobaczyć omawiane wyżej cechy trzeba kliknąć w fotki 5 i 6 i je powiększyć.

Miałem teraz zamieścić fotki Idaea dilutaria, fuscovenosa i humiliata. Niestety po obfoceniu pośród I fuscovenosa są okazy budzące wątpliwości. Zatem z tą grupą gatunków poczekam aż sprawdzę poprawność oznaczeń.
Teraz inne raczej niezbyt trudne.
samce Idaea pallidata (brak czarnych punktów na obu parach skrzydeł) można mylić ze Scopula virgulata (czarne punty na tylnych skrzydłach). - fotka tego gatunku wyżej
Samice Idaea pallidata (brak czarnych punktów na obu parach skrzydeł) można mylić z Idaea sylvestraria (czarne punty na obu parach skrzydeł, oraz u podstawy strzępiny)

Marek Hołowiński pisze:Miałem teraz zamieścić fotki Idaea dilutaria, fuscovenosa i humiliata. Niestety po obfoceniu pośród I fuscovenosa są okazy budzące wątpliwości. Zatem z tą grupą gatunków poczekam aż sprawdzę poprawność oznaczeń.

A więc wspomniane wcześniej Idaea dilutaria, fuscovenosa i humiliata. Wszystkie trzy gatunki podobnej wielkości, ubarwienia i rysunku na skrzydłach. Najłatwiejsza do identyfikacji jest I dilutaria. Nie ma ciemnej smugi przy brzegu kostalnym przedniego skrzydła.
Idaea fuscovenosa i I humiliata mają przyciemnione skrzydła przy przednim brzegu. Bardzo ważną cechą deterinacyjną obu tych gatunków jest kształt tylnego skrzydła. Idaea humiliata, tylne skrzydło zaokrąglone. Idaea fuscovenosa, przy drugiej żyłce radialnej ma wycięcie co sprawia wrażenie jakby w tym miejscy było załamane.

Marku - to bardzo ciekawy temat i mam nadzieję, że doprowadzisz go do końca.
W chwili obecnej sam już pozapominałem o wielu cechach determinujących podobne gatunki a to co robisz jest bardzo przydatne nie tylko tym początkującym.

Darku, to rozpędem mam przygotowaną fotkę kolejnych dwóch podobnych gatunków: Scotopteryx mucronata i Scotopteryx luridata. Złowione czy sfotografowane okazy są nie do oznaczenia po cechach zewnętrznych. Bardzo istotną rolę odgrywa w tym przypadku czas obserwacji. Świeże okazy łowione w maju to raczej pewne S mucronata, zaś świeże motyle w drugiej połowie czerwca to S luridata. W innych przypadkach można porównać do serii dobrze oznaczonych, lub sprawdzić genitalia.
Oznaczanie z fotek okazów obserwowanych w czasie nakładania się okresu lotu jest raczej niemożliwe. Przy seriach okazów widać różnice które są trudne do zdefiniowania. Istotny jest odcień tła skrzydła. Elementy rysunku mogą być mniej lub bardziej widoczne u obu gatunków. Samce obu gatunków można oznaczać w oparciu o ilość członów bez grzebykowatych wyrostków w wierzchołkowej części. S mucronata 8-9 członów, S luridata 11-12, co sprawia wrażenie jakby były cieńsze.

Zauważyłem na fotce okazy S luridata z 30 maja, sprawdziłem to było 30 V 2000 roku. Wtedy była bardzo wczesna wiosna. Później w maju przyszło mocne ochłodzenie z ujemnymi temperaturami, a po 20 znów wróciły upały. Przyroda oszalała, jednocześnie pojawiały się gatunki wiosenne i letnie. W tym roku 30 kwietnia na poligonie w Nowej Dębie złowiłem Colias myrmidone (jeszcze nie był chroniony).

Oznaczanie motyli w rodzaju Epirrhoe raczej nie jest zbyt trudne, niemniej są tu gatunki u których warto pokazać istotne cechy.
Epirrhoe tristata - na szarym odwłoku po dwie czarne plamy na poszczególnych segmentach
E hastulata - segmenty odwłoka z wierzchu czarne z wąskim białym zakończeniem.
Gatunek który można mylić z jasnymi formami E tristata, a także z E alternata, to Epirrhoe tartuensis. Ważną cechą E tartuensis są brązowe żyłki i otaczające je pola, zawarte między białą linią falistą a strzępiną.

Dodaję jeszcze fotki serii gatunków z rodzaju Epirrhoe

Zgarnąłem dzisiaj wszystkie swoje okazy I. humiliata oraz I. fuscovenosa i pojechałem do Darka żeby zobaczyc jak one wyglądają pod binokularem. Coś tam wytypowaliśmy, coś tam popatrzyliśmy i wyszło nam, że I. fuscovenosa mamy od nas tylko z miejscowości Mierzwice - Trojan a są to raczej tereny ciepłe ale wilgotne.
Nie bardzo wychodziła nam ta teoria kształtu dolnego skrzydła - sporo okazów o cechach pośrednich, bywały też takie których wycięcia skrzydła lewego od prawego różniły się pomiędzy sobą a nie powinny przecież.
Było kilka okazów z wyraźnymi wycięciami w dolnym skrzydle, było kilka o ładnie zaokrąglonych skrzydłach ale większość jest taka, że niewiadomo do czego to przypisać. Czas zajrzeć do klucza ale najpierw muszę go ściągnąć.

Darek wysyłam Ci pdf klucza e-mailem

Właśnie skończyłem wertowanie klucza i cech dla tych dwóch gatunków
Mój problem polega na trudności w dobrym spreparowaniu węwnętrznej strony dolnego skrzydła. Najczęściej nie jest ono dobrze wyprostowane ( jest pomarszczone) i ta cecha jest słabo widoczna. Nie mniej jednak mamy 3 okazy u których to wcięcie jest widoczne i są to okazy z Mierzwic, sporo okazów z takim wcięciem ledwo zaznaczonym oraz kilka ewidentnie bez wcięcia. Sprawdź Marku z jakich biotopów są Twoje okazy I. fuscovenosa.

Darek, to tereny piaszczyste. Cecha na tylnym skrzydle jest dobrze widoczna, nie powinno być okazów wątpliwych. W razie czego pozostaje badanie kopulatorów.

A tak przy okazji przeglądając Ch. cloraria i Ch. viridata nasuneły mi się takie cechy:

Dispar pisze:A tak przy okazji przeglądając Ch. cloraria i Ch. viridata nasuneły mi się takie cechy:

To wszystko mieści się w tym tekście:

Marek Hołowiński pisze: Tu warto zwracać uwagę na przebieg przepasek na obu skrzydłach

Ale cecha o bardziej zaokrąglonych przepaskach u Ch. cloraria chyba nie jest pewna bo oba środkowe okazy mają bardzo podobne.

Trzeba brać tę cechę bardziej ogólnie. Zauważ że na Podkarpaciu po raz pierwszy łowiłem ten gatunek. W rozmowie przy ekranie zwracałem uwagę na cechy które odbiegały od znanego mi Chlorisa viridata.

Przed chwilą wszystkie motyle z obu tych gatunków sprawdziłem pod binokularem. Bardzo dobrze widać główną cechę - brunatno przyprószony kostalny brzeg przedniego skrzydła. Oba okazy które mam z Glinnika od Krzyśka to Ch. viridata . Jeden okaz Ch. cloraria mam z Bieszczad (Olszanica, W. Nowakowski leg.) a cała reszta jest z Pienin.
Te cechy które pokazywałem wyżej do niczego nie służą bo okazy Ch. cloraria mają to różnie ułożone.
P.S. Na Twoim środkowym okazie Ch. cloraria dobrze widać to przyprószenie brzegu kostalnego.

Zasiałeś Darek ziarno niepewności. Trzeba to było sprawdzić. Wypreparowałem kopulatory samcom Ch cloraria z Pienin (Twój), oraz z Glinika Polskiego (łowiony przeze mnie), oraz samca Ch viridata z Polesia.
Wszystkie okazy były dobrze oznaczone.

Mamy dwa wyjścia - możemy sobie z Markiem porozmawiać telefonicznie na te tematy lub możemy porozmawiać na forum i mieć różne zdania które w końcu jednak dają jakieś rozwiązanie i służy to ogółowi. Ktoś może odnieść wrażenie, że się kłócimy lub sprzeczamy kto z nas mądrzejszy - takie rzeczy absolutnie nie wchodza w grę .
Otrzymałem wczoraj kilka okazów Chlorissa ssp. od Krzyśka Mazura i według cechy kluczowej brunatno przyprószonego brzegu kostalnego przedniego skrzydła żaden z nich nie jest Ch. cloraria. Jak dostanę NaOH to zrobię tym okazom kopulatory. Liczyłem, że chociaż część moich okazów z Pienin to Ch. cloraria a tu się okazuję, że wszystkie okazy to ten gatunek. Marku - a jak jest z brzegiem kostalnym skrzydła u tych okazów Ch. cloraria z Glinika ???

Okazy z Glinika są podobne
U świeżych okazów jest to cecha wyraźna, u starszych brzeg jest żółty i widać po powiększeniu brunatne łuski

Przy oznaczaniu gatunku poza cechami morfologicznymi, można brać pod uwagę czas pojawu.
- Klucz Geometriidae (zeszyt 46a)
Wprawdzie oba gatunki pojawiają się w tym samym czasie, ale Chlorissa cloraria w drugim pokoleniu lata do końca sierpnia. Ch viridata (jedno pokolenie) kończy lot w lipcu, ale raczej w pierwszej połowie.

Na stronie MOTYLE EUROPY obserwacje z sierpnia dla Chlorissa viridata wydają się wątpliwe i należało by zweryfikować oznaczenia.

Nurtuje mnie ten problem. Przejrzałem dostępną literaturę, a teraz strony www.
Ch viridata jest prawie wszędzie podawana jako gatunek jednopokoleniowy, ale na stronie:
http://www.euroleps.ch/seiten/s_art.php ... o_viridata
zaznaczono dwa pokolenia.
Ciekawe czy dotyczy to cieplejszych rejonów, czy całego zasięgu? Czy posiadacie dobrze oznaczone okazy Ch viridata z Polski łowione w końcu lipca i w sierpniu? Osobiście nie spotkałem tego gatunku w drugim pokoleniu, a może nie zwracałem uwagi bo to motyl pospolity.
Zamęt jest też przy Ch cloraria. Jest to na pewno gatunek dwupokoleniowy, ale w kilku pozycjach jest podawany w jednym pokoleniu. Opieram się na kluczu do Geometriidae (zeszyt 46a), a tu jest podobnie:
http://www.euroleps.ch/seiten/s_art.php ... o_cloraria
Swoje okazy Ch cloraria łowiłem 28 i 29 VII 2012r, było to na pewno drugie pokolenie

Poza okazami Ch. viridata ( ???) z Glinika z końca lipca mam w zbiorze 5 okazów Ch. viridata z maja i 6 okazów z czerwca. Ch. cloraria mam - 1 okaz z 6 czerwca z Bieszczad, 7 okazów z końca czerwca z Pienin i 4 okazy z Pienin z lipca.
Ciekawa jest ta teza z pokoleniami w tych gatunkach.

Ciekawe czy dotyczy to cieplejszych rejonów, czy całego zasięgu?

Podam Ci Marku dane z książki P.Lerauta "Moths of Europe/Geometrid Moths":
Ch. viridata - maj-lipiec (na północy), maj-lipiec a potem sierpień-wrzesień (na południu)
Ch. cloraria - maj-czerwiec, a potem lipiec-sierpień (ale tylko jedno pokolenie na większych wysokościach: lipiec-sierpień)
Autor nie podaje w tekście gdzie u niego jest koniec "południa" i początek "północy", ale Czesi w swojej literaturze podają Ch. viridata jako gatunek jednopokoleniowy.

Antek, wielkie dzięki. Informacja ta potwierdza to co pisałem wyżej. Ch viridata ma u nas prawdopodobnie jedno pokolenie, ale wypadało by sprawdzić przynajmniej niektóre okazy z sierpnia, podane w obserwacjach na stronie Motyle Europy. Interesujące są tam rekordy z północnych rejonów Polski. Te na południu stawiam w ciemno że były źle oznaczone, ale chciałbym przynajmniej kilka ugotować.
Ch cloraria ma dwa pokolenia.

Hausmann 2001. Geometrid Moths of Europe 1 podaje nieco więcej szczegółów odnośnie fenologii Ch. viridata.
Gatunek głównie jednopokoleniowy: połowa maja - początek lipca, rzadko do połowy lipca. Wyjątkowo pojedyncze osobniki w sierpniu (jako częściowe 2 pokolenie). Dwupokoleniowy (zapewne regularnie?) tylko w Hiszpanii: 5-7 i 8-9.
Mimo wszystko trochę mnie zaskoczyła informacja, że Ch. viridata jest gatunkiem pospolitym. Pewnie lokalnie bywa częsty, ale na terenach, które regularnie kontroluję gatunku nie spotykam.

plasticonoband pisze:Hausmann 2001. Geometrid Moths of Europe 1 podaje nieco więcej szczegółów odnośnie fenologii Ch. viridata.
Gatunek głównie jednopokoleniowy: połowa maja - początek lipca, rzadko do połowy lipca. Wyjątkowo pojedyncze osobniki w sierpniu (jako częściowe 2 pokolenie). Dwupokoleniowy (zapewne regularnie?) tylko w Hiszpanii: 5-7 i 8-9.
Mimo wszystko trochę mnie zaskoczyła informacja, że Ch. viridata jest gatunkiem pospolitym. Pewnie lokalnie bywa częsty, ale na terenach, które regularnie kontroluję gatunku nie spotykam.

Kolejne wartościowe informacje. Dzięki Tomku.
Tu na wschodzie Ch viridata jest pospolita. Widuje się go często na ekranie, ale również w dzień. Sądzę, ale to wymagało by sprawdzenia - że na południu kraju liczniej występuje Ch cloraria, a na pozostałym obszarze raczej Ch viridata. Rekordy z północy kraju mogą dotyczyć częściowego drugiego pokolenia u Ch viridata.
Wyjaśnienie tego zagadnienia wydaje mi się być interesujące

Przed chwilą wróciłem od Darka i coś tam sobie pooglądaliśmy .
Wszystkie okazy Chlorissa z Pienin które Darek ma to są Ch. cloraria - czyżby w Pieninach nie było Ch. viridata ?
Dwa okazy Chlorissa z Krymu z sierpnia - jeden to pewny Ch. etruscaria a drugi wzrokowo to Ch. viridata.

Dispar pisze: Wszystkie okazy Chlorissa z Pienin które Darek ma to są Ch. cloraria - czyżby w Pieninach nie było Ch. viridata  

jest to możliwe, ale warto by sprawdzić po kilka, albo więcej okazów. W tym przypadku ważne są okazy z początku pojawu, ale też i te z drugiego pokolenia

W okolicach Leska występują raczej obydwa gatunki - łowione w okresie 21.07-28.08

A czy miał ktoś możliwość porównać na tym samym stanowisku liczebność pierwszego i drugiego pokolenia Ch. cloraria, czy jest wyraźna dysproporcja?
Mam u siebie jedno stanowisko gdzie nielicznie łowię Ch. cloraria, ale tylko w maju (nie sprawdzałem w lipcu/sierpniu).
A to, że na południu Ch. viridata jest tak mało powszechna, pewnie wynika z ogólnego braku jej siedlisk, czyli wrzosowisk...

Edwin, wydaje mi się że na obu fotkach jest Ch cloraria.
Ch viridata może ten górny, po lewej stronie

Marek Hołowiński pisze:Edwin, wydaje mi się że na obu fotkach jest Ch cloraria.
Ch viridata może ten górny, po lewej stronie

Przyjrzałem się im jeszcze raz. Wszystkie okazy na obu fotkach to Ch cloraria

Przy niedawnym oznaczaniu okazów Ch. etruscaria z Krymu zwracaliśmy szczególna uwagę na przebieg przepaski środkowej dolnego skrzydła która jest dość charakterystyczna.
Wczoraj rozjaśniła mi się w głowie ciemość którą miałem po zbadaniu brzegu kostalnego skrzydeł Ch. cloraria i Ch. viridata i weryfikacji przepasek u tych motyli. Doszła do tego informacja Adama Malkiewicza o prostym przebiegu tych przepasek u jednego z tych gatunków i coś tam zaczyna mi się klarować w głowie - nareszcie .
Moje domysły ze zdjęcia powyższego są bardzo nietrafne i powinny zostać wyrzucone do kosza.
To chodzi o przepaskę środkową dolnego skrzydła która u Ch. viridaty jest prosta a u Ch.cloraria nieregularna. Jeżeli to ma "ręce i nogi" to taka informacja pomogła by we wstępnym wzrokowym oznaczeniu gatunku.

Po przeglądnięciu moich okazów, okazały się one również Ch.cloraria. Muszę im się w lecie lepiej przyglądnąć.

W międzyczasie przejrzałem galerie kolegów z południa.
Jarek Bury podaje Ch cloraria ze swojego zbioru. Nie znalazłem wzmianki o Ch viridata, ani też fotek w galerii...
Jarek Wenta - dwie fotki w galerii, motyle oznaczone jako Ch viridata. Chyba poprawnie oznaczone...
Jurek Zięba - fotki z Ch cloraria poprawnie oznaczone, natomiast pośród fotek Ch viridata większość to Ch cloraria. Niemniej na kilku fotkach prawdopodobnie są okazy Ch viridata. Fajnie by było zobaczyć jeszcze okazy w zbiorach.