Crambidae - bionomia cz. 3

[Jarosław Buszko]

W Polsce spotykamy dwa gatunki z rodzaju Loxostege - L. turbidalis i L. sticticalis. Oba są dość częste w suchych środowiskach. Gdy jednak zwrócimy uwagę na budowę stadiów preimaginalnych oraz sposób zycia gąsienic, przynależność obu gatunków do tego samego rodzaju staje się problematyczna. Jaja tych gatunków są zupełnie inne. U L. turbidalis składane są w złożach, u L. sticticalis pojedynczo. Mają także inny kształt.
Gąsienice L. turbidalis sa łatwe do znalezienia na bylicach, ponieważ tworzą w szczytowych partiach pedów charakterystyczne oprzędy, w których przebywają. Znalezienie natomiast gąsienicy L. sticticalis w okresie, gdy gatunek nie jest w gradacji, jest sprawą przypadku.
Kremaster poczwarki L. turbidalis jest szeroki i zaokrąglony, u L. sticticalis długi i wąski.
Ilustracje stadiów rozwojowych w załączeniu.

[Jarosław Bury]

W ubiegłym roku spotkałem gąsienice L. turbidalis...

[Jarosław Buszko]

Bardzo fajne ujęcie. Gąsienice nie są skłonne do pozowania.

[Jarosław Buszko]

Ecpyrrhorrhoe rubiginalis jest w miarę często spotykanym gatunkiem, między innymi dlatego, że jego gąsienica żyje na mierznicy czarnej (Ballota nigra) rosnącej w miejscach ruderalnych. Ponadto chętnie wybiera czyściec lekarski (Stachys officinalis) oraz poziewnik szorstki (Galeopsis tetrahit) oraz miękkowłosy (G. pubescens). Początkowo żer ma postać okienek, gdyż gąsienica zgryza warstwę miękiszu od spodu liścia. Potem gąsienica żyje w rynienkowatym zagłębieniu, które powstaje wskutek sprzędzenia brzegów liścia. Gąsienica podobna jest do przestawicieli innych gatunków, zwłaszcza z rodzaju Anania i Udea. Za to poczwarka jest bardzo charakterystyczna, białokremowa, ukryta w stosunkowo luźnym kokonie. W ciągu roku są dwa pokolenia.

[Jarosław Bury]

Nieco podobna gąsienica - cf. Anania hortulata - przy okazji wydaje się, że żeruje właśnie na poziewniku szorstkim...

[Edwin Buga]

Obydwa omawiane gatunki wystąpiły w roku ubiegłym dość liczne na moim terenie (Lesko i okolice ).

[Jarosław Buszko]

Kolejne dwa gatunki z tego samego rodzaju to Sitochroa palealis i S. verticalis. Obydwa są dość dość powszechne, ale ten drugi jest znacznie pospolitszy.
S. palealis znalazłem na razie tylko na Peucedanum oreoselinum i Daucus carota. Na marchwi gąsienica potrafi doskonale ukryć się w owocostanie, na goryszu jest dobrze widoczna. Kończąc okres żerowania przebarwia się na różowo.
U S. verticalis gąsienica jest zdecydowanym polifagiem żerującym na gatunkach zielnych z różnych rodzin botanicznych. Do chwili obecnej znalazłem żerujące gąsienice na nastepujących roślinach:

Lamium album
Mentha arvensis
Mentha x rotundifolia
Ballota nigra
Galeopsis tetrahit
Fragaria viridis
Verbascum lychnidis
Convolvulus arvensis
Calystegia sepium
Artemisia campestris
Artemisia vulgaris

Jeśli ktoś z Kolegów znajdował ją na jeszcze innych roślinach, będę wdzięczny za informacje. Gąsienica jest łatwa do identyfikacji, ze względu na charakterystyczne brodawki mające postać czarnego pierścienia z jasnym wnętrzem otaczającym szczecinę. Zresztą więcej na zdjęciach.

[Jarosław Buszko]

Teraz w kolejności rodzaj Anania, który stał się zlepkiem kilku rodzajów, m.i. Opsibotys Warren, Perinephela Hübner, Phlyctaenia Hübner, Algedonia Lederer, Ebulea Doubleday i Eurrhypara Hübner.
Pod względem budowy i zachowania stadiów preimaginalnych widoczne jest znaczne zróżnicowanie.
Wyraźnie inna gąsienica jest u A. fuscalis. Gatunek ten żyje na pszeńcach i szelężnikach. Gąsienica dorasta jesienią, a motyl wylęga się od maja do lipca. Preferuje suche lasy sosnowe.
Z kolei A. lancealis charakteryzuje się znacznym dymorfizmem płciowym - samiec ma wąskie i długie skrzydła. Gąsienica zyje na róznych gatunkach z rodziny jasnotowantych, np. na karbieńcu, poziewniku, szałwii lepkiej, jak również odlegle w systematyce stojącym na sadźcu konopiastym. Zaniepokojona wygina się w kształcie litery S. Po zakończeniu żerowania zmienia kolor na różówy, buduje pergaminowy kokon w którym zimuje. Przepoczwarcza się w nim dopiero na wiosnę.

[Jarosław Buszko]

Kolejne trzy gatunki z rodzaju Anania maja bardzo podobne gąsienice i żerują w podobny sposób. Przebywają na spodzie liścia pod kilkoma pasemkami nitek, które nieco sciągają liść tworząc płaską rynienkę. W rynience tej gąsienica chowa się, gdy nie żeruje. Obecność gąsienicy zdradzaja okienka lub otwory w liściu.
Gąsienica każdego z gatunków żyje na innej roślinie. A. coronata na Sambucus nigra, A. stachydalis na Stachys sylvatica, a A. perlucidalis na wilgociolubnych ostrożeniach - znajdowałem najczęściej na Cirsium oleraceum, ale równiez na C. rivulare i C. palustre. Trudno jest w hodowli uzyskać imago, ponieważ gąsienica zimuje i dopiero na wiosnę się przepoczwarcza.

[Jarosław Buszko]

Dziś kolejne gatunki z rodzaju Anania.
Gąsienice Anania terrealis stosunkowo łatwo znajduje się na nawłoci pospolitej (Solidago virgaurea), żeruja w kwiatostanach, ale nie gardzą też liśćmi. Pokolenie letnie buduje kokon najczęściej w kwiatostanie, jesienne w ściółce.
Anania crocealis także łatwo znaleźć ponieważ widoczne są charakterystyczne żerowiska na wierzchołkach pędów omanu. Znajdowałem je na omanie wierzbolistnym (Inula salicina). Gąsienica przeważnie przepoczwarcza się w żerowisku.
Anania verbascalis stał się pospolity w ciągu ostatnich 20 lat. Gąsienicę znalazłem na mierznicy czarnej (Ballota nigra). Łatwo się też go hoduje na tej roślinie, gdy samica złoży jaja.
Anania funebris już była omawiana na forum, imago łatwo jest zauważyć, natomiast nie tak prosto jest znaleźć gąsienice. Żerują one na nawłoci pospolitej, na niżej położonych liściach, a ich obecność zdradzają otwory wygryzione w liściu. Z ubiegłorocznej hodowli uzyskałem samicę, która ma mocno zredukowane białe plamy. Zwykle jest jedno pokolenie w roku, ale czasami motyle wylegają się w końcu lipca i sierpniu.

[Jarosław Buszko]

Na koniec najpospolitszy i najrzadszy gatunek z rodzaju Anania.
Najpospolitszym jest jest bez wątpliwości Anania hortulata. Ma on też najdłuższą listę stwierdzonych przeze mnie roślin pokarmowych. Co ciekawe, jedną z nich jest pokrzywa, wszystkie pozostałe należą do rodziny jasnotowatych. Lista ta przedstawia się następująco:
Urtica dioica (pokrzywa)
Ballota nigra
Stachys alpina
Stachys officinalis (= Betonica officinalis)
Stachys palustris
Stachys sylvatica
Salvia glutinosa
Galeopsis pubescens
Galeopsis speciosa
Galeopsis tetrahit
Lamium album
Lamium maculatum
Lamium purpureum
Lamiastrum galeobdolon (= Galeobdolon luteum)
Leonurus cardiaca
Jeśli ktoś spotkał gasienice na jeszcze innych roślinach, będę wdzięczny za informację.
Gąsienica w okresie pobytu na roślinie zachowuje się w rozmaity sposób - sprzędza liście. zwija je w rurkę lub zawija brzeg liścia. Po zakończeniu żerowania zmienia kolor na różowy i wędruje, często na spore odległości w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca do zimowania. Buduje kokon w którym przepoczwarcza się dopiero na wiosnę.

Zupełnie egzotycznym gatunkiem jest Anania luctualis. Według danych literaturowych wykazany tylko z dwóch miejsc w Polsce - okolic Wrocławia i okolic Krakowa; w obu przypadkach około 150 lat temu. Na temat gąsienicy nic nie wiadomo ponadto, że żyje na pluskwicy europejskiej (Cimicifuga europaea). Jest szansa na znalezienie tego gatunku na Roztoczu, czy na Ponidziu. Może już go ktoś znalazł, tylko nie przywiązywał do tego większej wagi. W każdym razie, ponowne odkrycie tego gatunku byłoby powodem dużej satysfakcji dla znalazcy.

[brat]

Przeczytałem u Schillego, że A. luctualis był stwierdzony przez Żebrawskiego w Łucjanowicach (dawna nazwa). Obecnie są to Łuczanowice - obszar Krakowa wchodzący w skład dzielnicy Wzgórza Krzesławickie, na północny-wschód od miasta. Często chodzę na spacery po za miasto w te rejony...ciekawe w jakim środowisku latało to cudo .

[Jarosław Bury]

Z pewnością w środowisku, które preferuje roślina żywicielska - pluskwica europejska (Cimicifuga europaea)

Bylina, hemikryptofit. Rośnie zwłaszcza w liściastych lasach oraz w zaroślach, szczególnie na ich obrzeżu. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym, wilgotne. Występuje głównie na próchnicznych rędzinach powstałych z wapieni, rzadko tylko na glebach brunatnych powstałych z lessu i na czarnoziemach. W górach występuje po regiel dolny. Najwyższe opisane jej stanowisko znajduje się w Wąwozie Kraków w Tatrach.

[Jarosław Buszko]

Na zakończenie Pyraustinae rodzaj Paratalanta. U nas są dwa gatunki: Paratalanta pandalis i P. hyalinalis. Oba niezbyt często spotykane. Ponadto P. hyalinalis może być mylony z Pleuroptya ruralis, do którego jest podobny.
Bionomia P. pandalis jest o tyle ciekawa, gdyż gąsienica żyje w domu sporządzonym ze złożonego liścia. Domek taki budują już gąsienice drugiego stadium wzrostowego. W hodowli gąsienice mogą wykorzystywać do budowy domku odpowiednio uformowane, wygryzione kawałki papieru. W terenie mimo dużego nakładu czasu nie udało mi się znaleźć gąsienic. Sądząc po miejscu występowania imago powinny życ na Cirsium. W hodowli chętnie jedzą Solidago virga-aurea. Zimowanie sie nie udało i żadna z kilkudziesięciu gąsienic się nie przepoczwarczyła.
Hodowla P. hyalinalis zakończyła się na etapie jaja.

[Almandyn]

Przeglądając wątek miałam wrażenie, że jedną z gąsienic już wcześniej widziałam. Po przejrzeniu letnich fotografii znalazłam to z Czarnej Białostockiej z 16.08.2012r. Gąsienica siedziała w oprzędzie na bylicy i została przeze mnie wypłoszona z 'domku'. Czy to Loxostege turbidalis ?

Ala

[Jarosław Buszko]

Tak, to on