Rebelia vs. Bijugis

Awatar użytkownika
Kamil Mazur
Posty: 1922
Rejestracja: niedziela, 19 grudnia 2004, 15:14
Specjalność: Psychidae
Lokalizacja: Rzeszów
Kontakt:

Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Kamil Mazur »

W załączeniu kilka naszych krajowych gatunków mojej ulubionej grupy - podrodziny Epichnopteriginae. Motylki średniej wielkości i można by rzec takie typowo koszówkowe - chyba każdy zaznajomiony z motylami ale niekoniecznie zainteresowany koszówkami wskaże poprawnie przynależność do rodziny gdy zobaczy okaz.

Trudna grupa, nawet bardzo trudna do oznaczenia bo w dużej mierze gra tu rolę biologia, ekologia, fenologia i oczywiście genetyka, a morfologia imagines nie tak bardzo, stąd najczęściej konieczność hodowli i notowania wielu informacji. Okazy ze zbiorów w szczególności pojedyncze lub w małych seriach i bez koszyczków jedynie z datą złapania są skrajnie trudne do oznaczenia z tego względu też trudno zweryfikować oznaczenia etykiet muzealnych bez genetyki. Tutaj są na ogół wyraźne różnice ale też trzeba się podpierać fenologią. Za dobry przykład można podać kilka gatunków, które są bardzo zbliżone genetycznie ale latają w odmiennych porach doby np. wieczorem i rankiem co w zasadzie wyklucza aby mogłyby być tym samym gatunkiem bo w naturze nie spotkałyby się.

Nie znam pewnej jednej cechy, która byłaby dostępna dla przeciętnego amatora, a zapewniałaby oznaczenie 100%. Z powyższego przykładu widać, że nawet DNA może być niewystarczające i zawsze konieczne jest branie pod uwagę wielu cech wspólnie.

Pierwsza grupa dość łatwa - rodzaj Bijugis reprezentowany u nas przez gatunki pectinella i bombycella - już na pierwszy rut oka zupełnie od siebie odmienne, jednak zbliżone "genitalnie" i "koszyczkowo", więc bardzo oczywiste jeśli chodzi o odróżnianie.

Druga grupa - rodzaj Rebelia reprezentowany u nas przez 3 gatunki: sapho, kruegeri danubiella oraz plumella (brak okazów) i jej obecnie w randze odmiany bavarica (brak okazów).
Skupię się na dwóch pierwszych gatunkach. Bardzo podobne, latają wczesnym rankiem jednak jak wynika z testów nie kopulują ze sobą (co w zasadzie jest dla mnie na tą chwilę najważniejszą cechą odróżniającą). Również pokrywają się czasem pojawu jednak występują na Podkarpaciu na odmiennych stanowiskach i to jest kolejna cecha determinacyjna.
Porównując słowackie okazy R.k.d. z rzeszowskimi różnią się wyraźnie wielkością, bardzo dobrze kopulują i są genetycznie bardzo bliskie a i latają na podobnych silnie nasłonecznionych stanowiskach.

Porównując oba rodzaje Bijugis vs. Rebelia widać duże podobieństwo gatunku B.pectinella z Rebeliami, jednak już mając koszyczek widać co jest czym, a nawet nie mając koszyczka wystarczy wydłubać genitalia.

Koszyczki obu rodzajów są charakterystyczne: Bijugis ma koszyczek obłożony wzdłuż krótkimi częściami roślinnymi i jest bardzo mięciutki. Rebelia ma długi, sztywny, cienki i lekko wygięty, pokryty materiałem mineralnym, jednak tu też jest haczyk - bardzo podobne koszyczki buduje blisko spokrewniony rodzaj Psychidea oraz jeden z włoskich gatunków Ptilocephala (a przecież należący do zupełnie innej podrodziny).
Załączniki
Bijugis bombycella, ad.Rzeszów.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (99.76 KiB)
Bijugis pectinella, Rumunia.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (132.23 KiB)
Rebelia kruegeri danubiella, ad Rzeszów.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (144.8 KiB)
Rebelia kruegeri danubiella, Słowacja.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (115.43 KiB)
Rebelia sapho, ad Rzeszów.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (107.99 KiB)
Awatar użytkownika
Grzegorz Banasiak
Posty: 4470
Rejestracja: poniedziałek, 2 lutego 2004, 23:27
UTM: DC45
Lokalizacja: Skierniewice
Podziękował(-a): 2 times
Podziękowano: 1 time
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Grzegorz Banasiak »

Odróżnienie rodzaju Bijugis od Rebelia jest proste nawet bez porównywania genitaliów czy koszyków. Oba rodzaje różnią się długością epifizy na przednich odnóżach. U Bijugis jest ona długa, u Rebelia - krótka. Dodatkową cechą jest kształt płytek odwłoka oraz kolce na błoniastym połączeniu 7 i 8 segmentu. Druga cecha wymaga jednak wykonania preparatu i taki preparat wykonywany jest wraz z genitalnym. Genitalia obu rodzajów różnią się - jak wcześniej napisał Kamil - bardzo wyraźnie.
Rysunki pochodzą z pracy Hatenschwillera o koszówkach Szwajcarii.

Samce z rodzaju Bijugis da się oznaczyć nie mając żadnych dodatkowych danych ani koszyka, natomiast rodzaj Rebelia jest dość zabagniony i drobiazgowej morfologii porównawczej nikt jeszcze nie zrobił - stąd brak (o ile są) cech morfologicznych rozróżniających gatunki. Jedyną próbą uporządkowania rodzaju jest rewizja Hausera oparta na badaniach DNA a i w tym wypadku jest wiele niejednoznaczności.
Załączniki
epifiza.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (29.43 KiB)
płytki_7_8.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (70.22 KiB)
genitalia.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (68.65 KiB)
Awatar użytkownika
Kamil Mazur
Posty: 1922
Rejestracja: niedziela, 19 grudnia 2004, 15:14
Specjalność: Psychidae
Lokalizacja: Rzeszów
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Kamil Mazur »

Epifiza jest jedną z cech stosowanych do odróżnienia tych dwóch rodzajów, dośc łatwą do sprawdzenia i tendencja naogół jej długości jest dość wyraźna - Bijugis ma kolec długi, a Rebelia krótszy.

Jednak jest tutaj też pewien haczyk o którym Haettenschwiler nie napisał w swojej pracy.
Otóż są gatunki Rebelia, które mają wysoki Indeks Epifizy czyli po prostu stosunek długości goleni do długości kolca i sięga on wartości bliskiej 0,5 a u niektórych indeks utrzymuje się około 0,4. Mówiąc bardziej obrazowo oznacza to, że długość kolca wynosi około 40-50% długości całej goleni co jest dużą wartością, czyli epifiza też jest względnie długa.

Na załączonym przez Grześka obrazku z Hatteschwilera jest to bardzo obrazowe i dla szwajcarskich gatunków Rebelia pokazuje generalną tendencję - Bijugis ma długi kolec, Rebelia zaś krótki. W tym wypadku tak na oko, Bijugis ma indeks około 0,5 (kolec do połowy goleni) wyraźnie dystansując Rebelię która ma tylko około 0,25 (ćwierć goleni zajmuje kolec).

Należy jednak pamiętać, że są Rebelie mające niemalże dwukrotnie dłuższy od tego zamieszczonego na obrazku, a więc porównywalny z Bijugis. Ciekawym przykładem jest Rebelia perlucidella której epifiza zajmuje 8% - 47% całej goleni.
Awatar użytkownika
Grzegorz Banasiak
Posty: 4470
Rejestracja: poniedziałek, 2 lutego 2004, 23:27
UTM: DC45
Lokalizacja: Skierniewice
Podziękował(-a): 2 times
Podziękowano: 1 time
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Grzegorz Banasiak »

Oczywiście zawsze lepiej dysponować większą ilością danych do identyfikacji - jak wcześniej pisałeś. Wiele gatunków bytuje w ograniczonych niszach i tam specjacja toczy się swoim rytmem. Zatem cechy i preferencje mogą kształtować się nieco odmiennie. Stąd też w przypadku tej rodziny obserwuje się dość dużą zmienność parametrów morfologicznych. Tłumaczy to znaczną rozpiętość rozmaitych indeksów opracowanych na potrzeby oznaczania. Same w sobie mają niewielkie znaczenie ale po zestawieniu zestawu cech typowanie gatunków staje się o wiele klarowniejsze. Póki co lepszych możliwości oznaczenia nie opracowano.

Ciekawą metodykę numerycznej analizy porównawczej użyłkowania udostępnił mi Lauri Kaila z muzeum w Helsinkach. Mam jeszcze za mało preparatów skrzydeł, żeby spróbować przeanalizować to dla kilku gatunków, być może coś z tego wyjdzie a być może nic. Warto jednak szukać.
Awatar użytkownika
Adam Larysz
Posty: 2133
Rejestracja: wtorek, 3 lutego 2004, 11:43
Lokalizacja: Mysłowice/Bytom
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Adam Larysz »

Do tych cech, które odróźniają rodzaje Rebelia i Bijugis dodam jeszcze to, co kiedyś pokazywałem na sympozjum - u Rebelia występuje dodatkowa komórka obok komórki środkowej przedniego skrzydła, łuski na przednim skrzydle mają inny kształt oraz długość. Dołączam też zdjęcia obu epifiz i genitalia samców.
Załączniki
Rebelia_Bijugis.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (120.01 KiB)
Rebelia_Bijugis2.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (75.83 KiB)
Rebelia_Bijugis3.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (110.28 KiB)
Awatar użytkownika
Kamil Mazur
Posty: 1922
Rejestracja: niedziela, 19 grudnia 2004, 15:14
Specjalność: Psychidae
Lokalizacja: Rzeszów
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Kamil Mazur »

U obu rodzajów występuje komórka wtrącona, nie tylko u Rebelia i jej kształt jest zmienny, stąd nie może posłużyc do identyfikacji rodzajowej. Spójrz na moje zdjęcia powyżej, komórka jest widoczna u wszystkich okazów. Duże różnice są także w żyłkach nawet wśród jednego gatunku (o czym pisałem w swojej pracy na temat Rebelii) więc też nie moga posłużyc do identyfikacji.

O epifizie jest wytłumaczone powyżej, jednak u niektórych gatunków jest ona mała (jak właśnie u Rebelia plumella), zaś u niektórych znacznie dłuższa jak Rebelia perlucidella, lub thomanni lavandulae. Z reguły może ona posłużyć do identyfikacji obu rodzajów jeśli zdołamy wpierw wykluczyć kilka gatunków Rebelia które mają ją dość długą.

Łuski krawędziowe skrzydeł przednich występują u Rebelii w szerokim przedziale zmienności, od klasy 1 do klasy 5, znakomicie zobrazował to Hauser. U swoich polskich okazów mam wśród jednej populacji łuski krawędziowe z jednym szpicem jak i wieloząbkowe. Poniżej porównanie Bijugis (podpisane nazwami) z Rebeliami (podpisane cyframi).

Genitalia obu omawianych rodzajów są zupełnie odmienne i żadna Rebelia nie ma takich jakie ma Bijugis. I to jest jedna z głównych cech rodzajowych.

W obecnym stanie wiedzy rodzaj Rebelia jest naprawdę bardzo dobrze rozpracowany, a pomimo tego nie ma jakichś 100% cech i jest wykazana zarazem ogromna zmienność. Całe szczęście, że Bijugis składa się tylo z trzech gatunków, stąd łatwo jest je odróżnić od Rebelii.
Załączniki
Rebelia vs. Bijugis strzępina.jpg
Pokaż obraz w oryginalnym rozmiarze (93.45 KiB)
Awatar użytkownika
Adam Larysz
Posty: 2133
Rejestracja: wtorek, 3 lutego 2004, 11:43
Lokalizacja: Mysłowice/Bytom
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Adam Larysz »

Dlatego najlepszą cechą odróźniającą są genitalia, jest problem z okazami, które nie posiadają odwłoków a nie były wyhodowne...
Awatar użytkownika
Kamil Mazur
Posty: 1922
Rejestracja: niedziela, 19 grudnia 2004, 15:14
Specjalność: Psychidae
Lokalizacja: Rzeszów
Kontakt:

Re: Rebelia vs. Bijugis

Post autor: Kamil Mazur »

Pod kątem odróżnienia tych dówch rodzajów na podstawie wyłącznie okazów bez koszyczków to jak najbardziej tak, genitalia dają pewność. A jeśli delikwent zgubił odwłok lub mu coś go zjadło to tu jest ból ...
Wiadomo nie mówię tutaj o B.bombycella bo ją to każdy odróżni od razu, nawet jak nie ma zupełnie łusek na skrzydłach i nawet odwłoka to zawsze można się dopatrzeć żółtego koloru na pozostałych resztkach ciała pod warunkiem że nie łapalismy jej w Tatrach bo tam jest jej szara rasa B.b.tatricolella :)
ODPOWIEDZ

Wróć do „Koszówki (Psychidae)”