Polskie Forum Entomologiczne

Wiosna jest dogodnym okresem na poszukiwanie gąsienic Assara terebrella. Żyją one głównie w szyszkach świerkowych, ale i inne drzewa iglaste są atakowane. Należy szukać szyszek leżących na ziemi i to nie tych świeżych (w ich trzpieniu można znaleźć gasienice Cydia strobilella), ale małych szyszek zeszłorocznych już spróchniałych i dających się łatwo przełamać. W nich można będzie znaleźć białawe gąsienice. Szyszki takie należy trzymać w plastikowym pojemniku, w temperaturze pokojowej. Motyle tych warunkach wylęgają się znacznie wcześniej niż w naturze.

Jarosław Buszko pisze:Wiosna jest dogodnym okresem na poszukiwanie gąsienic Assara terebrella. Żyją one głównie w szyszkach świerkowych, ale i inne drzewa iglaste są atakowane.

W północnej części Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, nie odnotowałem. W lasach mieszanych udział świerka jest niewielki, ale z pewnością nie jest to przyczyną jego braku.
Najzwyczajniej występowanie mnie ominęło, lub motyla łatwiej pozyskać w inny sposób np. z hodowli.
Natomiast Dolicharthria punctalis bardzo regularnie spotykałem na ekranie, w różnych biotopach, ale dopiero od Słowacji w kierunku południowym coraz częstszy.
Z ciekawszych zapamiętanych obserwacji zachowania motyla, będzie jego wczesny przylot do światła. Pokazuje się zaraz po zachodzie słońca, prawie jednocześnie z przedstawicielami Hepialidae.

Zauważyłem, że u Dolicharthria punctalis jest duży zakres zmienności ubarwienia i być może jest to związane z geografią. Motyle, które łowiłem w Potrugalii są beżowe, podobne jak na zdjęciu Adama. Za to okazy Marka Hołowińskiego z Rumunii są ciemnoszare z dość słabo widocznym rysunkiem. Ciekaw jestem, czy motyle tego gatunku łowione przez kolegę "krzysztof570630" na Podkarpaciu należą do osiadłej populacji, czy są migrantami i w jakim typie siedliska były spotykane.
Jeszcze końcówka z Phycitinae: przedstawiciele rodzajów Homeosoma i Phycitodes jako gąsienice żyją w koszyczkach kwiatowych roślin z rodziny Astreraceae. Późnym latem można zauważyć sprzędzone kwiaty języczkowe lub całe koszyczki, a w nich mało ruchliwe, krępe gąsienice. Dla przykładu Phycitodes maritima.

Podobne różnice w intensywności wzoru i tła na skrzydłach, można obserwować podczas przeglądania materiału z gatunku: Metasia ophialis (TREITSCHKE, 1829). Dołączam slajdy aparatu samca.
Tutaj wszystkie motyle pochodzące z wybrzeża Adriatyku, są wyraźnie ciemniejsze od tych z głębi Bałkanów (blade tło skrzydeł). Najciemniejsze złowione w okolicach 42°N/18°E.
Wyraźną zmienność zaobserwowałem również na przykładzie egzemplarzy gatunku Mecyna asinalis (HÜBNER, [1819]). Populacja z Albanii, to wyraziste o ciemnym wzorze. Dalej na północy występowania
coraz jaśniejsze "rozmyte", prawie jednolicie szare. Opisałem tylko spostrzeżenia, nie poparte żadnymi badaniami.

Witam. Chciałem odpowiedzieć szczególnie Panu Profesorowi w temacie dotyczącym D.punctalis. Motyle złowiłem w nieciekawym terenie; obrzeże małej miejscowości, zabudowania przylegające do terenu porolnego(typowe nieużytki). Nie umiem określić biologicznego typu środowiska. Marek Hołowiński, który kiedyś był w moich stronach, sądzę że chyba mógłby je bliżej sprecyzować. Na temat populacji nie będę się wypowiadał. Złowiłem w sumie kilka sztuk "na światło" i jedną w pułapce pokarmowej między innymi motylami.

"Kilka sztuk" przy tak rzadko widywanym w Polsce gatunku to bardzo dużo. Według Checklist 2017 są dane z Dolnego Śląska i województwa lubelskiego ale dokładniejsze informacje powinien mieć kolega Krzysztof Pałka.

Mam jeszcze dwa gatunki z rodzaju wcześniej pokazanego, a mianowicie: D.stigmosalis (był już w moim wątku "Albania"), do niego nie będę wracał i Dolicharthria bruguieralis (DUPONCHEL, [1833]) na zdjęciach.
Musiałem zaczekać, do momentu skonsultowania preparat z literaturą forumowego kolegi Tomka K. Dziękuję za współpracę. Były pewne wątpliwości podczas porównań z publikacjami.
Niestety tematycznych prac jest niewiele, a materiału porównawczego jeszcze mniej. Motyle łowione jeszcze w Bułgarii na głębokim południu.

No i ten preparat potwierdza gatunek. Idealnie na nim widać kluczowe fibula i kilka innych cech

Loryma egregialis (Herrich-Schaffer, 1838) = Ulotricha egregialis Herrich-Schäffer, 1838. Motyl znany z: AL,BG,FR,GR, ES,IT,PR, wysp na Morzu Śródziemnym (Korsyki, Krety, Malty,Sardynii, Sycylii), krajów byłej JU.
Ponadto w Afryce północnej: TR, SYR i PLE. We Włoszech odkryty pierwszy raz przez (Bassi i in., 1995),na wyspach. W środkowych i południowych Włoszech, (Scalercio, 2016).
Moje egzemplarze odłowiłem na kilku stanowiskach w południowej Bułgarii. Przylatuje do światła pojedynczo, w spoczynku przyjmuje dziwną pozycję, (skrzydła wąsko, dachówkowo złożone z odwłokiem zadartym do góry)
wtedy staje się słabo widoczny na naturalnych powierzchniach.

Spotkałem kiedyś tego motyla w Tunezji, w naturalnej pozie.

Właśnie..., to miałem na myśli. Okrągłe punkty na skrzydłach zlewają się z ciemnym końcem odwłoka. Musi coś imitować w swoim otoczeniu, ale co?

Modliszkę?

Pewnie jest to przejaw mimikry, albo zwyczajnie upodobnienia do części rośliny, np. ciernia.

Diasemia reticularis (Linnaeus, 1761) = Phalaena litterata Scopoli, 1763 , to gatunek znany na Forum z wątku Crambidae - bionomia cz.4 . Postanowiłem jednak pokazać imago, którego brakowało i nawiązać do drugiego gatunku z rodzaju tu: https://tiny.pl/t7g29 ,na zdjęciu D.r.JPG
Larwa żyje na: Picris, Plantago, Hieracium, Cichorium. Znany z całej Europy. Najliczniejszy pojaw napotkałem w Rumunii- Karpaty południowe, w innych lokalizacjach pojedyncze sztuki przylatujące do światła.

Rodzaj Euchromius zaprezentuję od E. bella (Hubner, 1796) = Tinea bella Hübner, 1796 = Eromene bellalis Hübner, [1825] = Eromene bellus part) = Euchromius bellus (Hübner, 1796).
Motyl wykazywany z: BG, BH, CR, FR (w części),HG, GR, ES, IT, MC, PL, RO, RU, SL, UA. Wyspy na Morzu Śródziemnym: Sardynia, Sycylia, Kreta i Korsyka. W kraju np. Wiad. entomol. 31 (2): 113-115 Poznań 2012 z Makowa, Pogórze Przemyskie, UTM: FA20, 14 VII 2002.
Imago od czerwca do sierpnia, zimująca larwa żeruje na suchych liściach roślin z rodzaju Picris , Hieracium . Moje motyle przylatywały do światła i pochodzą z: BG-Rodopy ,CR-Dalmacja, Sl-Burdov.

Euchromius bella z moich stron. W zbiorze mam jeszcze okaz z Podkarpacia.

Calamotropha aureliellus (Fischer v. Röslerstamm, 1841) Gatunek podawany z Francji, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Niemiec,Danii, Polski, Białorusi, Czech, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Macedonii i Grecji, oraz Rosji i Japonii.
W Polsce wg "A Distributional Checklist of the Lepidoptera of Poland;, J Buszko, J Nowacki;, Poznań 2017" znany z woj świętokrzyskiego, lubelskiego i podkarpackiego.
Dobrze leci do światła, łowiłem go na kilku stanowiskach w Lasach Sobiborskich i okolicach Chełma.

Marek Hołowiński pisze: Dobrze leci do światła, łowiłem go na kilku stanowiskach w Lasach Sobiborskich i okolicach Chełma.

Szkoda, że nie odwiedzałem tych miejsc wcześniej tak obfitujących w nadobne gatunki, jak ten powyżej. Moje z innych stanowisk, tj. BG, ds. Petrić.
Euchromius superbellus (Zeller, 1849) = Crambus superbellus Zeller, 1849 = Eromene wockeella Zeller, 1863 = Ommatopteryx cypriusella Amsel, 1958 = Eromene superbellus ) = Euchromius superbella Zeller 1863.
Kraje i miejsca występowania: AL, BG, FR, HG, HR, GR, ES, IT, UA- Krym, RU-europejska część. Była Jugosławia, Wyspy Morza Śródziemnego: Korsyka, Sardynia, Kreta, Sycylia.
E. superbellus jest podobnym gatunkiem do poprzedniego E. bella (bellus), różni się zewnętrznie kształtem przepaski i czarnymi punktami (ilością) na skrzydle przednim. W razie problemu z oznaczeniem, specjaliści zalecają preparowanie kopulatorów.
Różnice w budowie narządów obu motyli są znaczne, i nie mogą prowadzić do pomyłek w determinacji. Gąsienica nadal nieznana.

Agriphila aeneociliella (Eversmann, 1844) podawany z Danii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Białorusi, Rosji, Ukrainy i Rumunii.
W Polsce wg "A Distributional Checklist of the Lepidoptera of Poland;, J Buszko, J Nowacki;, Poznań 2017" znany z woj kujawsko-pomorskiego, warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego.
U siebie łowiłem go na stanowiskach kserotermicznych.

Chilo luteellus (Motschulsky, 1866) = Schoenobius luteellus Motschulsky, 1866 = Chilo concolorellus Christoph, 1885 = Chilo gensanellus Leech, 1889 =
Chilo dubia Bethune-Baker, 1894 = Chilo boxanus Hering, 1903 = Chilo plumbosellus Chrétien, 1910 = Chilo pseudoplumbellus Caradja, 1932 = Chilo molydellus Zerny, 1935 = Chilo molybdellus = Diatraea luteella.
Większy motyli z Crambidae, występujący lokalnie w:
BG, HG, GR, ES, IT, RO, UA, na wyspach: Krecie i Sardynii, RU - europejskiej części, dalej na południu do Japonii, gdzie pokrywają się zasięgiem z innym podobnym Chilo niponella (Thunberg, 1788).
Spotykany w pobliżu rzek i zbiorników wodnych. Gąsienica żeruje i przebywa cały cykl życiowy w pędach roślin nadwodnych. Motyle przylatują dość licznie do światła.

Catoptria fulgidella (Hubner, 1813), znany w wielu krajach Europy: AU, BL, CZ, EE, FI, FR, DT, GR, DK, SP,SW, IT, LV, LT, NL, NR, PL, PR, RO, RU - europejska cząść, kraje byłej Jugosławii.
Pozyskałem na stanowisku kserotermicznym (czerpakowanie), Wyżyna Krak.-Wieluńska, Kusięta.

Będąc przy rodzaju Catoptria, należy wspomnieć o motylu pominiętym na Forum, a łowionym przeze mnie w Puszczy Białowieskiej i Słowacji (Slovenski Kras, Moldova).
Wszystkie jego egzemplarze napotkałem w dzień na stanowiskach otwartych z udziałem drzew liściastych, przeważnie zdziczałych i owocowych.
Gąsienica żeruje w mchach porastających pnie. Catoptria verellus (Zincken, 1817)= Catoptria verella (Zincken, 1817) = Chilo verellus Zincken, 1817 = Teras radiolana Eversmann, 1844.
Znany również z: AU, BL, BG,CH, CZ, GB, HG, DT, FR, DK, IR, IT, , LV, LT,
LX, NL , PL, RO, RU - europejskiej części , SW. Jest gatunkiem podobnym do C. falsella, ten z jasną komórką wewnętrzną (paskiem wzdłużnym) na skrzydle przednim. Omawiany motyl posiada zawsze tą część skrzydła wypełnioną brunatnymi łuskami.

A to ciekawe, Catoptria verellus to jeden z pospolitszych gatunków z Crambiidae w Polsce i chyba dlatego nie zagościł jeszcze na tym forum.
Podobnie rzecz się miała z kilku wcześniej prezentowanymi motylami m.in. Matilella fusca, Ortholepis betulae, Diasemia reticularis, ale dobrze że jest właśnie ten wątek i pokazujesz zarówno ekscesy jak i często spotykane o których dotychczas nie wspominano.

Mnie też, to wydaje się ciekawe. Często spotykane w kraju gatunki nie zostały zauważone, nawet w dziale ''Foto oznaczenia''.
Tam właśnie omyłkowe oznaczenia, domniemane czy "gdybane" potraktowałem jak nieobecne. Nic straconego, z mojej strony postaram się w miarę możliwości jeszcze coś pokazać .

adam k. pisze:Cadra furcatella (Herrich-Schäffer, 1849), Łowiłem tylko w Bułgarii, ale za to wszędzie ''gdzie zaświeciłem'' od maja do początku lipca pojedyncze egzemplarze.

Jeszcze jeden, znaleziony w "suszu" pojedynczy samczyk. Zmuszony byłem do gotowania, aby jednoznacznie stwierdzić z czym mam do czynienia. Ten egzemplarz wybitnie z jasnymi skrzydłami i niewyraźnym wzorem.
Wcześniej zamieściłem tylko zdjęcie motyla. W tym preparacie dokładnie widać strefę uncus-gnathos.

Skoro jesteśmy przy Bułgarii to dołączam dwa trudno oznaczalne bez "gotowania" endemity gór południowej Bułgarii.

Friedlanderia cicatricella (Hübner, 1824) - gatunek podawany niemal z całej Europy (poza Skandynawią i Estonią, Irlandią, Portugalią, Grecją i Albanią, Mołdawią i Białorusią, oraz państwami dawnej Jugosławi oprócz Serbii.) Patrząc na mapę rozsiedlenia można przypuszczać że jeszcze w kilku krajach powinien być do znalezienia.
W Polsce znany z 10-ciu województw, acz prezentowane okazy pochodzą z woj mazowieckiego.
Motyl o lokalnym charakterze występowania, związany z siedliskiem na którym występuje roślina pokarmowa - oczeret Schoenoplectus sp. porastający płytkie obrzeża zbiorników wodnych.

Xanthocrambus saxonellus (Zincken, 1821) = Chilo saxonellus Zincken, 1821 = Chilo chrysellus Treitschke, 1832 = Crambus cupriacellus. Motyl notowany w europejskich krajach: AL, AU, BG, BL, HG,CH, CZ, DT, FR, GR, IT, RO, SL, RU-europejska część i powstałych po byłej Jugosławii.
Na zdjęciu samica o ciemnożółtym zabarwieniu skrzydeł, samce przeważnie jaśniejsze. Najczęściej spotykany na suchych, kamienistych, wolnych od drzew stanowiskach. Przylatuje do światła, ale można również zaobserwować spłoszone osobniki szybko zmieniające miejsca spoczynku.
Motyle najliczniej znajdowałem w środkowej Dalmacji. Na paru południowych najcieplejszych stanowiskach Słowacji zaledwie zauważalny.

Często w towarzystwie Xanthocrambus saxonellus występuje również X. lucellus

Zawróciłem nieco, zatrzymując się przy rodzaju Crambus, i znalazłem dawno wertowany temat podziału taksonów.
Prawie w całej Polsce występujący, ale nie na Forum - Crambus uliginosellus ZELLER, 1850, jest dość trudny do oznaczenia i odróżnienia od podobnego Crambus pascuella (LINNAEUS, 1758).
Wszak zewnętrzną cechą determinującą, i najczęściej przytaczaną w opisach jest różna rozpiętość skrzydeł dwóch gatunków, ale gdy rozmiary nakładają się, a okazy są blade lub wytarte zaczynają się problemy.
Najlepszy sposób, to posiadanie większej serii motyli do porównania i prawidłowo oznaczone (wzorce) egzemplarze.
W moich dawnych zmaganiach nad materiałem dopiero po wypreparowaniu kilku sztuk, zdołałem rozdzielić gromadę na dwie odrębne grupy.
Nie ukrywam, zdarzają się egzemplarze motyli pomimo preparowania, co do których mam nadal wątpliwości. Imago samicy z pierwszego zdjęcia jest tego przykładem, pozostałe w "słupku" z obu płci C.uliginosellus, które posiadam są wyraziste.
Jakie jest Wasze zdanie w tym przypadku?

Cechy są wyraźne.

Plus u pascuella (zawsze najpierw to mi się rzuca w oczy) głębokie wcięcie w brzegu przedniego skrzydła.

No tak, Marek już mnie uprzedził

No, dobrze podpisałem pierwsze zdjęcie. Dzięki Wam za czujność.
Na podstawie aparatu samicy miałem wątpliwości. Przewód torebki wewnątrz jednak perforowany.

Cholius luteolaris (Scopoli, 1772) = Scoparia luteolaris Scopoli, 1772 . Wykazany z: Austrii, Belgii, Bułgarii, Czech, Francji, Węgier, Grecji, Hiszpanii, Włoch, Rumunii, europejskiej cz. Rosji , krajów byłej Jugosławii.
Danych na temat motyla i larwy niewiele. Moje doświadczenia z gatunkiem również marne i zawężone do przedgórza Rodopów w Bułgarii.

Ortholepis vacciniella (Lienig & Zeller, 1847) to gatunek obejmujący swym zasięgiem Skandynawię, kraje nadbałtyckie i Rosję, ponadto stwierdzony w Niemczech, Polsce i Białorusi.
Rośliny pokarmowe wg Lepidoptera Mundi to: Betula nana - brzoza karłowata, Vaccinium myrtillus - borówka czarna, Vaccinium uliginosum - borówka bagienna, Vaccinium vitis-idaea - borówka brusznica.
Prezentowany okaz jest dosyć mocno zlatany, ale jedyny jaki posiadam. Dla porównania pokazuję go w towarzystwie innych podobnych gatunków. Na ostatniej fotce (fot 4) z gatunkiem którego na razie nie oznaczyłem. Może ktoś kojarzy? w przeciwnym razie będę go gotował. Nie pasuje do serii Matilella fusca...

Teraz zaprezentuję bardzo cieszącą mnie niespodziankę, a mianowicie po roku od wyprawy do Czarnogóry doszukałem się w materiale zupełnie zapomnianym niepozornego motyla.
Może nic wielkiego, ale dla mnie rewelacja. Jest nowym gatunkiem w zbiorze z jakim jeszcze nie miałem nigdzie styczności.
Niestety jedyny egzemplarz i podniszczony, dlatego zaznaczyłem zewnętrzne cechy na skrzydłach czerwoną kreską. Pośpiesznie zrobione zdjęcie na rozpinadle w trakcie suszenia.
Metacrambus carectellus (Zeller, 1847) = Crambus carectellus Zeller, 1847 = Crambus lugdunellus Millière, 1868 = Metcrambus carectellus. Zasięg występowania: Albania, Bulgaria, Węgry, Grecja, Francja, Hiszpania, Włochy,
Rosja- europejska cz., kraje powstałe po rozpadzie Jugosławii. Wyspy na Morzu Śródziemnym. Gatunek podobny do: M.jugaraicae, M.marabut .
Motyl złowiony w Hiszpanii lub w Kazachstanie przysparza trudności w oznaczeniu i zmusza do wykonania preparatu kopulatorów, gdyż tam pokrywają się zasięgi bliźniaczych gatunków.

P.S. Pytanie do Marka. Z jakiego stanowiska masz O. vacciniella, jeżeli to nie tajemnica. Na etykiecie widać chyba FC 60.

Polska, Szcześniki, około 5 km od miejsca gdzie mieszkam. Wypłoszony w dzień w trakcie penetracji torfowiska wysokiego.

Ortholepis vacciniella jest rzadko spotykany. Wiele lat temu wyhodowałem kilka okazów z gąsienic znalezionych na Vaccinium uliginosum w rezerwacie Międzyrzeki koło Józefowa Lubelskiego. Gasienica sprzędza wierzchołkowe części pędu, podobnie jak to czyni Rheumaptera hastata. Niedawno udało mi się złowić samca w Wigierskim Parku Narodowym.

Twoje pytanie do zdjęcia 4.jpg,. Pewne, że samica i może to para?
Tyle widać na sprzęcie kieszonkowym.

Według mnie na zdjęciu 4. to Salebriopsis albicilla, ale samica, która nie ma na głowie nic żółtego. Dla porównania załączam inny okaz.

Jarosław Buszko pisze:Według mnie na zdjęciu 4. to Salebriopsis albicilla, ale samica, która nie ma na głowie nic żółtego. Dla porównania załączam inny okaz.

Tak też miałem go w zbiorze, ale teraz przy fotografowaniu brak jasnego opylenia głowy kompletnie mnie zmylił. Dziękuję za pomoc

Eudonia delunella (Stainton, 1849) = Scoparia resinea Haworth,1811 = Eudorea vandaliella H. & Sch., 1851 = Scoparia resinea var. orientalis Alpheraki, 1876 = Dipleurina resinea f.pernigralis Turati, 1923 = Eudonia delunella amicula Leraut, 1981. Gatunek notowany w:
AU, BL, BG, CZ, FR, DT, GR, DK, IR, ES, IT, LX, NL, PL, PR, SL, RU- europejska część, kraje powstałe z Jugosławii. Gąsienica żyje na mchu - Leucodon sciuroides Schwägr. Motyle przylatują do światła i przynęt zapachowych, zawierających cukier.
Spotyka się je o świcie i w dzień na pniach drzew. Podobny do niego motyl E. laetella (Zeller, 1846).

Przy okazji tego gatunku warto zauważyć, że w środkowej Europie jest regres tego gatunku. Ostatnie notowania z Polski są sprzed 100 lat (o ile motyle były poprawnie oznaczone). Na wyspie Bornholm skończył się 50 lat temu. Sam łowiłem go w Bułgarii. Wspomniany drugi gatunek - Eudonia laetella jest dość często spotykany w północno-wschodniej Polsce (Puszcza Borecka, Puszcza Augustowska). W ciągu nocy często można było złowić kilka sztuk. Nie udało mi się skłonić samicy do złożenia jaj na mchu, co w przypadku innych Scopariinae odbywało się bez kłopotu.

Pediasia aridella (THUNBERG, 1794) gatunek znany prawie z całej Europy poza Islandią, Irlandią, Portugalią i Hiszpanią, Grecją, Albanią i kilkoma krajami po dawnej Jugosławii, Szwajcarią, Luksemburgiem, Ukrainą, Mołdawią i Cyprem. Pomimo szerokiego rozsiedlenia występuje lokalnie i jest niezbyt często notowany.

Sądzę, że problem rzadkości tego gatunku wiąże się z wąską preferencją względem środowiska. U nas łowiony był na nadrzecznych lub nadjeziornych łąkach. W krajach zachodnich gąsienica żyje na słonolubnej trawie Puccinella maritima (może to być prawdziwe na solniskach w rejonie Inowrocławia i Janikowa), ale u nas roślina musi być inna, być może jest nią Puccinella distans. Udało mi się złowić tylko dwa okazy tego gatunku do światła w Puszczy Boreckiej.

W tym wątku, i na Forum jeszcze jeden gatunek z tego rodzaju. Euchromius ocellea (Haworth, 1811). Występuje w: AU, BG, GB, HU, GT, DT, GR, SP, IT, LT, LY, NL, NR, PL, PT, RO, SL, SU- europejska część, TR -europejska część, FI, FR, CZ, CH, SW, EE, kraje byłej Jugosławii.
Wyspy: Korsyka, Kreta, Sardynia, Sycylia, Malta. Motyl na zdjęciu (samica) z Bułgarii, Rodopy, złowiony na wysokości 450 m. Gatunek rejestrowany z nizin i wyżyn o charakterze stepowym, pierwotnym lub wtórnym.
W górach południowej Europy na średnich wysokościach, notowany bardzo lokalnie. Larwa zaliczana do detrytofagów, żyje na suchych częściach roślin, od lipca do początku sierpnia. W literaturze znajdujemy opisy, w których kukurydza (korzenie i nasiona) występuje jako główny pokarm gąsienicy.

Po uporządkowaniu danych z ubiegłego sezonu można kontynuować wątek Pyraloidea. Ponieważ przygotowuję kontynuację do opracowania Crambidae Polski, tym razem będzie o biologii Pyralidae.
U wielu, nawet pospolitych gatunków, gąsienice nie są znane, ponieważ prowadza skryty tryb życia i w terenie niezwykle trudno jest je znaleźć. Do takich gatunków należą przedstawiciele rodzaju Lamoria. W Polsce mamy dwa gatunki: Lamorie zelleri i L. anella. Aby poznać ich biologię hodowałem oba gatunki od stadium jaja pozyskanego od samicy. Hodowle prowadziłem w plastikowych pudełkach na żywność, na których dnie znajdowała się warsta piaszczystej gleby, a na niej warstwa mchu. Młode gąsienice zjadały mech, natomiast starsze liście rozmaitych roślin. Z zasady karmione były brzozą. Starsze gąsienice żyją w jedwabnych chodnikach w piaszczystej glebie. Żerują w nocy, w dzień pozostają w dolnej części chodnika. Efekt ich żerowania widać dopiero rano, jak na załączonych zdjęciach. Przepoczwarczają się w białych kokonach w glebie. Gąsienice i poczwarki obu gatunków są podobne. Kremaster poczwarki jest charakterystyczny. W naturze żerują zapewne na wielu gatunkach roślin zielnych, jedyna wiarygodna informacja o roslinie pokarmowej Euphorbia cyparissias jest na niemieckim Lepiforum.de

W podrodzinie Pyralinae gąsienice w większości żerują na suchym pokarmie roślinnym. Są to przeważnie rozmaite fragmenty roślin tworzące ściółkę. Z powodu małej wybiórczości pokarmowej ich hodowla jest stosunkowo łatwa. Wystarczy plastikowy pojemnik z suchymi liśćmi na dnie i mchem na wierzchu. Czasami jadłospis gąsienic można wzbogacać detrytusem z mrowiska. Z krajowych gatunków jedynie Endotricha flammealis chętnie spożywa także zielone, ale zwiędłe części roślin. Gąsienice wszystkich dotychczas hodowanych gatunków są kolorystycznie jednolite, w odcieniach koloru od jasnoszarego do prawie czarnego. Poprzednio prezentowany był Synaphe punctalis, teraz Pyralis cardinalis, Hypsopygia costalis, H. glaucinalis oraz Endotricha flammealis. Chętnie przyjąłbym materiały hodowlane Pyralis farinalis i Aglossa pinguinalis jeśli ktoś będzie miał okazję złowić samice w nadchodzącym sezonie.

Endotricha flammealis, z tym gatunkiem spotykałem się jedynie w stadium imago. Mam jednak pewne spostrzeżenia związane z kolorystyką skrzydeł. Egzemplarze spotykane, łowione przeze mnie np. w Chorwacji (na zdjęciu) mają łuski w cieplejszym kolorze od naszych i bez kontrastowych wtrąceń. Populacje występujące w naszej szerokości geograficznej są bardziej kontrastowo ubarwiona w porównaniu do tych z dalszego południa.

W Polsce gatunek ten jest bardzo zmienny jeśli chodzi o przyciemnienie tła. Zdarzają się okazy niemal jednolicie różówawobrunatne z zanikającym rysunkiem. Podobnie formy spotyka się u Hypsopygia costalis, ale znacznie częściej.

Jarosław Buszko pisze: Podobnie formy spotyka się u Hypsopygia costalis, ale znacznie częściej.

Mam taki przykładowy z 08.08.2020. Wyżyna Krakowsko-Wieluńska.

Dokładam parę nowych informacji na temat Phycitinae.
Moitrelia obductella - łatwy do znalezienia po charakterystycznych żerowiskach na lebiodce (Origanum vulgare). Wierzchołki pędów zwiędnięte i zasychające, a w nich czarnobrunatne, jasno paskowane gąsienice. Hodowla łatwa, ponieważ lebiodka długo zachowuje swoje właściwości jeśli pędy są włożone do naczynia z wodą.

Ortholepis betulae jest dość pospolitym gatunkiem w Polsce. Marek wskazał wcześniej w tym wątku na podobieństwo tego gatunku do Matilella fusca. Gąsienice można znaleźć na wiosnę miedzy luźno sprzędzonymi liśćmi brzozy. Jest bardzo charakterystyczna i bez trudu daje się zidentyfikować gatunek.
Cryptoblabes bistriga jest związany pokarmowo z olchą (częściej) i brzozą. W ciągu roku rozwijają się dwa pokolenia. Zimuje poczwarka. Imago są zmienne pod względem ubarwienia i rysunku. Mogą być okazy nawet jednolicie czerwonobrunatne, a na przeciwległym krańcu szare z czarnymi przepaskami i plamkami na rogach komórki środkowej.

Jednym z ładniejszych gatunków Phycitinae jest Oncocera semirubella. Motyle łatwo wypłaszają się z roślinności zielnej w suchych środowiskach, chętnie też przylatują do światła. Gąsienice natomiast prowadzą skryty tryb życia. Ich roślinami pokarmowymi są rozmaite gatunki lucerny, komonicy, wyki i koniczyny. Przebywają wśród sprzędzionych liści w dolnej części rośliny, dlatego na oglądanych z wierzchu roślinach nie widać żadnych śladów żerowania.

W Polsce z rodzaju Sciota Hulst występują 4 gatunki. Sciota rhenella i S. hostilis prezentowane były już wcześniej w tym wątku. Kolejnym jest S. adelphella. Jest to często łowiony gatunek, ponieważ chętnie przylatuje do światła. Zupełnie inaczej wygląda sprawa poszukiwania gąsienic. Żyją one na wąskolistnych wierzbach, takich jak Salix alba czy Salix purpurea i sprzędzają liście na wierzchołkach pędów. Nie jest łatwo na nie natrafić, ponieważ stanowią niewielki odsetek podobnie żerujących gatunków. Do S adelphella podobny z wyglądu jest S. fumella. Różni się brakiem cienkiej przepaski w zewnętrznej części skrzydła. Wyraźne różnice są w budowie aparatów kopulacyjnych. Ten gatunek także jest w Polsce dość często spotykany, ale nie jest znana ani jego gąsienica, ani jej roślina pokarmowa czy sposób życia. Jest okazja by to zbadać zaczynając niejako "od tyłu", czyli rozpocząć hodowle od samicy, którą należy zachęcić do złożenia jaj. Postulowaną rośliną pokarmową może być dowolny gatunek wierzby, Jeśli rozwój przebiega podobnie jak u innych gatunków, z hodowlą nie powinno być specjalnych problemów. Na tej podstawie można będzie dalsze poszukiwania prowadzić w terenie. Opis stadiów rozwojowych i biologii zasługują na ciekawą publikację. Zachęcam do działania.

Delplanquenia dilutella i D. inscriptella stanowią pewien problem. Oba gatunki występują w Polsce, także na tym samym stanowisku. Co więcej, gdy weźmiemy pod uwagę najważniejszą cechę, którą jest długość kornutusa w edeagusie, okazuje się, że mamy całą gamę form przejściowych, od jednej skrajności do drugiej. Może to wskazywać, że mamy do czynienia tylko z jednym gatunkiem (możliwe do wyjaśnienia na podstawie badań molekularnych) albo dochodzi do hybrydyzacji blisko spokrewnionych gatunków w miejscach, gdzie ich zasięgi nachodzą na siebie. Wiele wyjaśniłoby hodowanie kohort z jaj pozyskanych od pojedynczych samic. Na razie jednak nawet informacje na temat biologii tych gatunków są bardziej niż skromne. Prawdopodobnie D. inscriptella ma dwa pokolenia w ciągu roku, ponieważ motyle maja dwa szczyty pojawu, w czerwcu i sierpniu. Odnoszę wrażenie, że kolorystycznie D. dilutella jest w dominacji szarej, a D. inscriptella rudej. W Wigierskim Parku Narodowym na kilkadziesiąt zebranych okazów, wszystkie należały do D. inscriptella.

Też pisałem w tym wątku https://tiny.pl/rp96g , tylko co do lokalizacji, (pod datą 11.10.2019).

Z moich obserwacji wynika, że D. inscriptella preferuje tereny o podłożu wapiennym z macierzanką zwyczajną, a D. dilutella tereny piaszczyste z macierzanka piaskową.
Na Podgórkach Tynieckich występuje D. inscriptella i ma dwa pokolenia: w czerwcu i sierpniu (dominują motyle o kolorystyce rudej).
W okolicach Olkusza występuje D. dilutella i ma jedno pokolenie w lipcu (dominują motyle o kolorystyce szarej).
Jeżeli jest to jeden gatunek to wygląda na to, że różnica w kolorystyce motyli związana jest z biotopem w którym żyją.

Preferencja względem roślin pokarmowych i liczbą pokoleń w ciągu roku może być bardzo ważna wskazówką dotycząca odrębności gatunkowej. Okazy D. inscriptella, które sprawdzałem według budowy aparatów kopulacyjnych łowione były w miejscach z macierzanka pospolitą. Może tegoroczne hodowle dostarczą więcej informacji.

Selagia spadicella i Selagia argyrella chociaż są bardzo różne pod względem wyglądu zewnętrznego motyli to ich stadia preimaginalne oraz sposób ich życia są bardzo podobne. O S. spadicella było już wcześniej. S. argyrella był w ubiegłym roku liczny w okolicach Torunia co dało możliwość bliższego zapoznania się z jego biologią. Gąsienice znalazłem na Potentilla argentea, Potentilla arenaria i Fragaria viridis. W literaturze powszechnie podawany jest wrzos (Calluna vulgaris), ale na tej roślinie, chociaż była obecna, nie znalazłem śladów żerowania. Gąsienice budują rurki z przędzy przy nasadzie rośliny, które sięgają w głąb gleby na kilka centymetrów. Gąsienice żerują w nocy, w dzień ukrywają się w dolnej części rurki, przepoczwarczają się w w sąsiedztwie żerowiska w glebie, w gęstym białym kokonie. Gąsienice wylęgają się z jaj jesienią, a przed zimowaniem budują hibernalulum, które ma postać małego, białego dysku, który przylega do suchego liścia.

W Polsce spotykane są 4 gatunki z rodzaju Dioryctria: D. abietella. D. simplicella, D. schuetzeella i D sylvestrella. Dwa pierwsze są pospolite, zwłaszcza D. simplicella, natomiast pozostałe są rzadziej spotykane. Wszystkie żyją na drzewach iglastych. Prezentowany obecnie Dioryctria simplicella związany jest z sosną, jego gąsienice żyją w szyszkach. Jaja składane są na szczycie łuski szyszki, poczatkowo są białawe, potem zmieniają kolor na pomarańczowy. Obecność gąsienicy zdradzają grudki rudych odchodów, ale żeby się do niej dostać trzeba rozłupać szyszkę. Mogą być dwa pokolenia w roku. Pokolenie letnie przepoczwarcza się w miejscu żerowania, pokolenie jesienne opuszcza szyszkę i zimuje w ściółce, podobnie jak D. abietella.

Wśród Pyralidae są trudno odróżnialne gatunki. Do takich należą przedstawiciele rodzaju Cadra, Ephestia oraz Phycitodes. Poza kilkoma łatwo oznaczalnymi gatunkami, wszystko inne trzeba identyfikować w oparciu o preparaty genitaliów.
W rodzaju Phycitodes można po wyglądzie oznaczyć P. maritima i P. binaevella. Natomiast w przypadku P. albatella i P. saxicola bez preparatów się nie da. Nie udało mi się złowić P. saxicola, wszystko z czym miałem do czynienia to P. albatella i jest to gatunek zmienny pod względem rysunku na skrzydłach. Przypuszczam, że P. saxicola jest bardziej rozpowszechniony w zachodnie Europie. Ponadto jest u nas możliwość spotkanie jeszcze jednego gatunku z tej grupy - P. inquinatella.
Zachęcam Kolegów mikrolepidopterologów do przejrzenia swoich zbiorów pod kątem obecności tych gatunków i ewentualnej próby oznaczania. Przy czym najpierw zdjęcie motyla, a potem dopiero gotowanie.
I ostatni w tym wątku Phycitodes albatella. Gąsienica żyje w koszyczkach kwiatowych roślin z rodziny Asteraceae. Prawdopodobnie są dwa pokolenia w sezonie. Gatunek ten jest łatwy do odróżnienia według budowy genitaliów. U samicy charakterystyczne jest rozdęte antrum, a u samca rzędy kolców w edeagisie (może ich być rozmaita liczba).

Sprawdziłem, niestety wszystkie samce i samice okazały się P.albatella. Tylko z moich okolic i preparowane (mogę dołączyć zdjęcia).

adam k. pisze:Sprawdziłem, niestety wszystkie samce i samice okazały się P.albatella. Tylko z moich okolic i preparowane (mogę dołączyć zdjęcia).

Następny sezon i wśród większej grupy motyli branych pod uwagę, znalazły się wyłącznie P.albatella. Zbierane na paru stanowiskach.

Bardzo monotonny w ubarwieniu motyl - Episcythrastis tetricella, czasami do oznaczenia po odwłoku, jego żółtym zakończeniu (samica). Znamię małe, takie jak na drugim zdjęciu. Gąsienice żyją na Wierzbie uszatej.
Ten egzemplarz odłowiony został na suchym, otwartym stanowisku, 04,06.

Informacje, które można znaleźć w literaturze często są nieprecyzyjne i czasami błędne. Dotyczy to też Episcythrastis tetricella. Gąsienice mogą oczywiście żerować na Salix aurita, ale tylko na opadłych liściach w ściółce. W prowadzonej przeze mnie hodowli gąsienice zjadały liście różnych gatunków drzew, ale tylko martwe, nie jadły świeżych zielonych. Zimuje dorosła gąsienica.

Bardzo ciekawe informacje jakich nie znalazłem w literaturze.

Mam natomiast w gablocie gatunek - Metaxmeste phrygialis, nie łowiony przeze mnie, a pozyskany na naszej giełdzie w drodze wymiany . Autor etykiety nieznany, informacje na niej odczytane to: Austria, Salzburger Land, Werfenweng.
Mapka pokazuje kraje i regiony występowania. Rośliną pokarmową motyla jest Brzoza karłowata.

Nawiązując do postu o Phycitodes, prezentuję fotki samicy i jej narządów genitalnych Phycitodes saxicola.

Marek Hołowiński pisze:Nawiązując do postu o Phycitodes, prezentuję fotki samicy i jej narządów genitalnych Phycitodes saxicola.

Dzięki Marku za dopełnienie w tym temacie.
Teraz pokażę gatunek występujący na południowych krańcach Europy, od Portugalii po Turcję i dalej na Kaukaz. Łowiłem Achyra nudalis w południowo- zachodniej Bułgarii na przełomie maja i czerwca. W stanowisku zaobserwowałem dość liczny pojaw.
Determinacja nie wymaga preparowania aparatów genitalnych egzemplarzy z Bułgarii. Podobny gatunek Palepicorsia ustrinalis tam (na Bałkanach) nie jest spotykany. Ponadto aparaty kopulacyjne samców i samic podobnych taksonów są różne i łatwe do rozgraniczenia.