Polskie Forum Entomologiczne

Znaleziona dzisiaj (tj. 02.03), Bielsko-Biała, łąka w pobliżu leśnego potoku:


Czy da się z tej fotografii oznaczyć gatunek? Nie wiem zbyt wiele o biologii ważek, dlatego chciałem zapytać czy w przypadku takich ciepłych zim jak obecna ważki budzą się szybciej niż motyle, czy raczej jest na odwrót ?

Mi to wygląda na Sympecma fusca.
Nie jestem żadnym ekspertem, ale w obecnym czasie najszybciej można zaobserwować właśnie Sympecma fusca i Sympecma paedisca (ta przynajmniej w Twoich rejonach powinna być rzadsza). Obie są jedynymi w ogóle na terenie Polski, które zimują w formie imago. Przy obecnych temperaturach jak jakieś słońce wyjdzie to w sumie mogą sobie już trochę polatywać, ponoć jak zajdzie potrzeba to chyba właśnie Sympecma fusca może nawet przy niewielkim mrozie się poruszać.  
Na resztę imago gatunków jeszcze będzie trzeba poczekać do wyższych temperatur według mnie aby życie w wodzie rozbudziło się na dobre.

Od czasu do czasu warto to przypomnieć: liczba mnoga od "imago" to "imagines"

Potwierdzam, że to Sympecma fusca, są dane wcześniejszych obserwacji. Adam... nakreślił powód obserwacji natomiast mam do niego pytanie, skąd informacja o polatywaniu w mroziku?

Fakt źródło mogłem podać od razu. Jednak nie użyłem co do mrozu słowa o lataniu a tylko, że mogą się poruszać ( chociaż w przypadku dorosłych ważek oba wyrażenia znaczą często prawie to samo więc faktycznie źle to brzmi    ).  

Źródłem tej informacji jest "Przewodnik Entomologa- Ważki" Heiko Bellmann.  Dokładnie informacja dotyczyła przemieszczenia w obrębie łodygi, na której się znajdują kiedy ktoś im przeszkadza.

Mogłem bardziej precyzyjnie to napisać na początku i by nie wyszły takie kwiatki   .

Chociaż zdolność tych ważek do zimowania i jakiegoś poruszania się    w zimie jest i tak wspaniała    .  Możemy dzięki temu otworzyć wcześniej sezon ważkowy.  

Ale, jak motylarze, poczekajmy na te prawdziwie tegoroczne  

A ja taką ważkę zaobserwowałem wczoraj.
Czy jest to również Sympecma fusca?

Mazowsze, Puszcza Mariańska, ndl. Radziowiłłów Mazowiecki.
09 III 2014, leg. A. Woźniak

Tak, również Sympecma fusca.

Coraz więcej jej okazów się pojawia. U sąsiadów za granicą w Niemczech i Czech też już Sympecma fusca jest spostrzegana.
Jak na razie nikt nie pochwalił się zauważeniem Straszki syberyjskiej (Sympecma paedisca).  
Widać, że sezon zbliża się wielkimi krokami z dnia na dzień.  

Dzięki za oznaczenie.  

Gatunek ten polatywał tu i tam na terenie Puszczy Mariańskiej w sporej liczbie okazów wzdłuż duktów leśnych i przydrożnych rowów.
Jeżeli te dane się do czegoś przydadzą, to proszę je wykorzystać.

Może moja to Sympecma paedisca ?

Dzisiaj na zbiorniku turawskim/opolskie dużo tandemów Sympecma fusca niestety nie udało mi się sfocic:(

Dziś miałem u siebie jedną teneralną Leucorrhinia rubicunda.

No to pora ruszyć odwłok!

Zazdroszczę, jeszcze w tym roku nie spotkałem... ale za to dziś widziałem jedną ważkę czteroplamą (nie licząc dużej ilości straszek, wiele w tandemach).

U mnie wczoraj  Pyrrhosoma nymphula

30.04.2014, Gogołowice, gm. Milicz (XT51):

liczny wylot Pyrrhosoma nymphula, okupiony - jak to zwykle bywa w takich przypadkach - stratami, zobrazowanymi przez m. in. załączone zdjęcie.

I nie w temacie: masowo śpiewające świerszcze:)

U mnie dzisiaj obserwowałam już wiele gatunków
Byłam zaskoczona kiedy zobaczyłam żagnice patrolujące teren ale kiedy podeszłam bliżej stawu, okazało się że to nie wszystko, było na pewno z 10 o ile nie więcej gatunków, niestety nie wszystkie udało mi się udokumentować.
Widziałam też dużo wylinek.

^^^
1 - Coenagrion puella
2 - Gomphus vulgatissimus
3 - Coenagrion pulchellum
4 - Ischnura elegans
5 - Sympecma fusca
6 - I. elegans
7 - Platycnemis pennipes
8 - Cordulia aenea
9 - Libellula quadrimaculata
10 - C. aenea



Poniżej wykaz najwcześniejszych stwierdzeń danego gatunku, zaprezentowanych na facebook'owej grupie "Ważki w Polsce":

1. Straszka pospolita (Sympecma fusca) 09-03-2014 Maria Wiszniowska
2. Straszka syberyjska (Sympecma paedisca) 22-03-2014 Piotr Mikołajczuk
3. Łunica czerwona (Pyrrhosoma nymphula) 19-04-2014 Elżbieta Wasylków
4. Zalotka czerwonawa (Leucorrhinia rubicunda) 22-04-2014 Piotr Mikołajczuk
5. Nimfa stawowa (Enallagma cyathigerum) 24-04-2014 Maria Wiszniowska
6. Szklarka zielona (Cordulia aenea) 25-04-2014 Elżbieta Wasylków
7. Tężnica wytworna (Ischnura elegans) 25-04-2014 Nati St
8. Ważka czteroplama (Libellula quadrimaculata) 25-04-2014 Marcin Karetta
9. Gadziogłówka pospolita (Gomphus vulgatissimus) 26-04-2014 Nati St
10. Łątka halabardówka (Coenagrion hastulatum) 27-04-2014 Artur Hampel
11.Zalotka większa (Leucorrhinia pectoralis) 27-04-2014 Jakub Liberski
12 Łątka wczesna (Coenagrion pulchellum) 27-04-2014 Bogusława Jankowska
13 Żagniczka wiosenna (Brachytron pratense) 29-04-2014 Robert Wakulski
14 Ważka płaskobrzucha (Libellula depressa) 29-04-2014 Maria Wiszniowska
15 Pióronóg zwykły (Platycnemis pennipes) 29-04-2014 Nati St
16 Świtezianka błyszcząca (Calopteryx splendens) 01-05-2014 Nati St
17 Oczobarwnica większa (Erythromma najas) 02-05-2014 Robert Wakulski

Pięknie Modraszka, pozazdrościć tylko mogę, bo u mnie żadnych ważek, jedynie larwy

Larwy też dobre, jak je focisz to możesz coś pokazać

Szkoda że dzisiaj tak bardzo się ochłodziło u mnie zaledwie 4 stopnie na termometrze i pada deszcz .
Nie mogłam jednak sobie odpuścić i pojechałam zobaczyć co dzieje się z ważkami, choć nie liczyłam że cokolwiek zobaczę. Jednak okazało się że obydwie tężnice były nad wodą. Ischnura pumilio kiedy podstawiłam dłoń bez przymuszenia przeszła i przez chwilę no może nawet dwie chwile chłonęła moje ciepło mimo iż wykonywałam wiele ruchów aby wyciągnąć i włączyć aparat .
Dodaję zdjęcie jeszcze jednej wylinki.

... ciągle zastanawiam się nad tymi żagnicami które widziałam wczoraj, wyglądały jak Aeshna cyanea ale to przecież nie możliwe ... pewnie to była Brachytron pratense ... ta wylinka którą znalazłam dzisiaj, czy może należeć do niej?

To jest Ischnura elegans - policz na którym segmencie jest niebieskie. Można się było pomylić na pierwszy rzut oka bo rzadko u tego gatunku rysunek wychodzi na VII segment.
Brachytron  

No tak   dzięki Jacku za korektę

Ja dzisiaj widziałam pierwsza szklarkę i gadziogłówkę,łunice i kilka tych małych ważek ale nie chciały wspołpracować:(

Prośba o potwierdzenie identyfikacji :
- 2014-04-26 15.56 zalotka czerwonawa Leucorrhinia rubicunda (Linnaeus, 1758) - samica - Suwałki ul. Armii Krajowej [ FE29 ],
- 2014-04-28 17.55 zalotka czerwonawa Leucorrhinia rubicunda (Linnaeus, 1758) - samiec - miejsce j.w.

Zgadza się.

6 V 14 - wylot Calopteryx virgo (kilka os.), Krzna w okolicach Międzyrzeca Podlaskiego - biotop nie jest typowy, ale populacja też niewielka w porównaniu z C. splendens.

Po mało śnieżnej zimie, poziom wody na śródleśnych torfowiskach południowego Podlasia na których bytuje Nehalennia speciosa - istotnie się obniżył. Spadek poziomu wody jest zróżnicowany w zależności od obiektu - na niektórych są jeszcze względnie dobre warunki, na innych już nie da się łowić czerpakiem, pomimo że jest trochę wody. Oczywiście kontrolowałem tylko część stanowisk, jednak trend jest powtarzalny.

Dodatkowo już teraz na granicy wyschnięcia są dwa duże obiekty - "Czarne bagno, 51.87045,22.992153" i "Witoroż, 51.935217,23.003139" - występuje tam przesuszona warstwa mszysta, w głębszych miejscach woda sączy się jedynie pod naciskiem, w nielicznych miejscach występuje jeszcze woda ok 1-3 cm ponad warstwą roślinności. Mają one duże szanse kompletnie przeschnąć latem, kiedy na torfowiskach poziom wody obniża się z reguły najbardziej. Oba stanowiska to mozaika szuwarów Juncus effusus, Carex rostrata, Carex vesicaria, Carex lasiocarpa, Eriophorum vaginatum, w mniejszym stopniu Eriophorum anguistifolium.

Niestety te dwa stanowiska badałem tylko marginalnie w 2011 r. i nie wiem dokładnie w jakich zespołach roślinnych występowała tam z rozwojem Nehalennia speciosa. Jednak jak się okazuje w przypadku innych śródleśnych stanowisk w tej okolicy - N. speciosa zasiedla właściwie "niemal wszystko jak leci" - larwy i imagines okupują zarówno płaty turzyc C. lasiocarpa, C. rostrata, C. vesicaria jak i innych roślin - E. vaginatum, E. angustifolium, Juncus effusus. Na jednym ze stanowisk stwierdziłem w tym roku obecność larw także w niewielkim płacie podtopionych traw (ich gatunek nie został jeszcze oznaczony).

Jak się okazało po badaniach w zeszłym roku - larwy N. speciosa są w stanie przetrwać okresową susze letnią , nawet istotną, kiedy na torfowisku dominuje biaława wierzchnia warstwa mszysta. Interesujące jak na populacje N. speciosa wpłynie tegoroczna, zgoła odmienna sytuacja hydrologiczna i czy gatunek wycofa się z niektórych stanowisk, co jednak będzie trudne do jednoznacznego stwierdzenia.

Ja mam pytanie z innej beczki:mianowicie chodzi i o prawidłową nazwę ważki w bellmanie jest ważka czarnoplama(Libellula quadrimaculata) a wszędzie pod tą sama łacińską nazwą pisze się ważka czteroplama-gdzie jest błąd?

Czy na zdjęciu jest Leucorrhinia dubia - Dolny Śląsk okolice Chocianowa UTM: WS69

W literaturze spotyka się obie nazwy, oficjalną jest jednak czteroplama.



Leucorrhinia rubicunda

Dzisiejsze
Ostatnia ze zniekształconymi skrzydełkami z jednej strony

Dzisiaj słoneczny dzień i dziesiątki ważek niestety nie wszystkie potrafię oznaczyć ...

Prośba o potwierdzenie bądź wyprowadzenie z błędu. Czy to S. paedisca? Czy jednak S. fusca?

Zdecydowanie paedisca.

Dziękuję za pomoc.

Dziś natknąłem się w jednym miejscu na kilka różnoskrzydłych gatunków, wygrzewających się na leśnej drodze i polujących nad małym zagajnikiem z młodymi brzozami, otoczonym wyłącznie iglastym lasem. Miejsce oddalone dobre kilkaset metrów od wody. Kiedyś zaobserwowałem tam wiele osobników S. flavomaculata.

A dziś:
L. quadrimaculata, L. rubicunda, L. depressa, A. isoceles, no i właśnie, tu prosiłbym o pomoc, bo nie wiem czy ostatnią zaobserwowaną była S. metallica czy C. aenea. Po odwłoku skłoniłbym się w kierunku tej pierwszej, ale kiedyś też tak myślałem, a okazało się, że to była Szklarka.

Cordulia aenea.

Lunulatum = puella  

Dziś widziałem pierwszego Anaxa parthenope na polowaniu.

Kontynuacja wykazu najwcześniejszych stwierdzeń danego gatunku, zaprezentowanych na facebook'owej grupie "Ważki w Polsce":

18 Łątka dzieweczka (Coenagrion puella) 04-05-2014 Mira Klęczek
19 Przeniela dwuplama (Epitheca bimaculata) 04-05-2014 Robert Wakulski
20 Świtezianka dziewica (Calopteryx virgo) 06-05-2014 Elżbieta Wasylków
21 Zalotka torfowcowa (Leucorrhinia dubia) 08-05-2014 Paweł Fogel
22 Zalotka spłaszczona (Leucorrhinia caudalis) 09-05-2014 Piotr Mikołajczuk
23 Żagnica ruda (Aeshna isoceles) 09-05-2014 Piotr Mikołajczuk
24 Ważka ruda (Libellula fulva) 14-05-2014 Izabela Kwaczyńska
25 Lecicha pospolita (Orthetrum cancellatum) 15-05-2014 Izabela Kwaczyńska
26 Husarz ciemny (Anax parthenope) 17-05-2014 Izabela Kwaczyńska
27 Łątka zielona (Coenagrion armatum) 18-05-2014 Piotr Mikołajczuk
28 Tężnica mała (Ischnura pumilio) 19-05-2014 Nati St
29 Iglica mała (Nehalennia speciosa) 20-05-2014 Piotr Mikołajczuk
30 Miedziopierś metaliczna (Somatochlora metallica) 21-05-2014 Piotr Mikołajczuk
31 Łątka ozdobna (Coenagrion ornatum) 22-05-2014 Wiaczesław Michalczuk
32 Miedziopierś żółtoplama (Somatochlora flavomaculata) 22-05-2014 Piotr Mikołajczuk

=====================================================
19.05 znalazłem nowe stanowisko Coenagrion armatum - 3 osobniki w siedlisku typowym dla gatunku, jednak śródleśnym (52.095157, 22.732562S). Stanowisko to zapewne nie nadawało się jeszcze kilka lat temu do zasiedlenia przez gatunek - było przerośnięte przez drzewa, co obrazuje zdjęcie z google maps.

Dziś (22.05) znalazłem kolejne dwa nowe stanowiska Coenagrion armatum (52.088498, 22.726490; 52.095157, 22.732562) - po jednym samcu na każdym. Umiarkowanie eutroficzne bagna śródłąkowe, chociaż trudno teraz stwierdzić w jakim stopniu sprzyjające - to chyba już schyłek pojawu gatunku. Przynajmniej na pierwszym z nich, szuwar Carex elata, który zajmował znaczną część powierzchni, wydawał się być nieco zbyt wybujały, a okaz C. armatum znalazłem na obrzeżach ze skrzypem bagiennym i jego formacjami mieszanymi z Carex vesicaria.

=====================================================

Dziś znalazłem także bardzo interesujące, nowe stanowisko Nehalennia speciosa, ładnie pokazujące jej możliwości. Trafiłem gatunek w siedlisku typowo antropogenicznym, nietorfowym, nie mającym wiele wspólnego z siedliskami pierwotnymi (52.088524, 22.726732). Jest to śródpolna odkrywka (żwirownia), otoczona dość wysokimi skarpami, której dno zarasta mozaiką roślinności szuwarowej - niskiej i wysokiej (fot 1, 2). Stwierdziłem w kontrolowanych fragmentach ponad 60 osobników w różnym "wieku", co jest moim zdaniem liczebnością dość wysoką, zwłaszcza że to nie jest jeszcze szczyt pojawu. Najwięcej osobników stwierdziłem w części centralnej obiektu. Dość niecodziennym widokiem były speciosy pośród licznych I. pumilio. Nehalennia jest na tym stanowisku związana z płatami sitów (fot 3,4,5). Pędy sitów w obrębie zasiedlanych formacji były mało i średnio masywne, zazwyczaj stały gęsto. Pomiędzy pędami sitów najczęściej występowały mchy właściwe.

Nie mam informacji ile lat temu powstała ta odkrywka, jednak sądząc po stanie roślinności, nie jest ona leciwa, stąd musiała zostać skolonizowana stosunkowo niedawno. Zdjęcie na geoportalu (prawdopodobnie z 2010r) obrazuje także wyższy poziom wody i prześwitywanie w niektórych miejscach piaszczystego dna a także jego struktury. W wielu miejscach gdzie stwierdziłem N. s widać na tym zdjęciu ubóstwo szuwaru. Najbliższe znane mi stanowisko gatunku, znajduje się od tej odkrywki ponad 8 km, i jest to stanowisko raczej niezbyt silne. W okolicy jest jednak jeszcze kilka stanowisk potencjalnych (zazwyczaj śródpolnych) , które wymagają zbadania. Jednak tego typu bagna w tej okolicy, które już zbadałem, były zbyt żyzne dla N. speciosa.

PS: Z rozpędu wkleiło mi się nieprawidłowe koordynaty, poniżej sprostowanie:
Stanowisko C. armatum z 18.05: 52.029163, 22.673780
Stanowiska C. armatum z 22.05: 52.119630, 22.620333; 52.095160, 22.732525 .

Piotrek, przez Ciebie Nehalennia wyleci z rozporządzenia, RL i RB  

No cóż - gatunek w Polsce zdecydowanie nie jest tak rzadki, jak to było jeszcze kilka lat temu zarysowane w literaturze. Mam też cały szereg sugestii, że skala kolonizacji jest znacznie większa, których już nawet nie chce mi się opisywać. Trudniej w tym aspekcie natomiast jest o twarde dowody, bo to wiąże się z dużymi problemami metodycznymi i teoretycznymi - z tego względu cenną informacją jest to stwierdzenie w żwirowni - jest ono jednoznaczne. Trzeba też zaznaczyć, że wiele z "moich" stanowisk mogła być niezasiedlona przed 2010 r i tu gdzie badam było stanowisk gatunku w istocie mniej - chociaż to nie jest ostateczny fakt, a sugestia na podstawie pośrednich obserwacji. Niezasiedlonych z uwagi na ich prawdopodobne przesuszenie. Generalnie w dalszym ciągu jest to gatunek stenotopowy i charakterystyczny dla cennych ekosystemów torfowiskowych, wrażliwy na ich degradacje. Jakbym miał taką siłę sprawczą to dałbym mu obecnie VU, albo niżej

Wydaje mi się, że gdybyś zaczął szukać C.ornatum, to też byś "pomógł" temu gatunkowi. Może spróbuj.

Tego gatunku też trochę szukałem. Wydaje mi się, że moje okoliczne rowy nie są optymalne dla gatunku, nie pojawia się też nad nimi O. coerulescens. Znam w okolicy tylko dwa, gdzie teoretycznie można byłoby się ornatum spodziewać - te które są na stronie o I. pumilio. Jednak w tym roku zostały one silnie przekształcone i wyjałowione na skutek stosowania herbicydów.

Pewne wieczorna obserwacja ważek w maju, dała mi wskazówki jak mniej więcej może wyglądać "na żywo" dyspersja u kilku gatunków Zygoptera (Coenagrion puella, Ischnura pumilio, Ischnura elegans). Idąc tym tropem postanowiłem poobserwować co wieczorem "wylatuje" z powierzchni torfowiska. Efekt obserwacji był dokładnie taki, jakiego się spodziewałem.

O godzinie ok. 17:00 z powietrze nad torfowiskiem było generalnie martwe pod względem ważkowym - poza kilkoma zalotkami nic się nie unosiło. Sytuacja zaczęła się zmieniać około godziny 18:30, kiedy słońce zaczęło się chować za drzewa. W tedy zaobserwowałem 3 Zygoptera (prawdopodobnie Coenagrion puella) pikujące ok 2-3m w górę po przekątnej i lądujące na drzewa stojące pojedynczo na powierzchni torfowiska. O godzinie ok 19:00 powietrze nieco ożyło bo zaczęły szybować do góry pojedyncze osobniki jakichś mniejszych ważek

Kilka z tych mniejszych ważek, lecących w taki sam sposób i lądujących na drzewa -  prześledziłem dokładnie lornetką. Efekt na zdjęciu poniżej - oczywiście to Nehalennia speciosa (tu siedząca na wysokości ponad 2m). Obserwowałem też osobniki lądujące na drzewach znacznie wyżej. Widziałem również osobniki, które leciały wysoko w górę na "otwarte niebo"  - wysoko tak, że w końcu znikały z lornetkowego obrazu. Ich lot jest dość szybki, ale bardzo jednostajny i ukierunkowany - iglice lecą bez żadnych zrywów, jakby "prosto przed siebie" w jednym kierunku. Tor lotu przebiegał w każdym przypadku po przekątnej. Ogółem do godziny 20:20 zaobserwowałem około 15 takich lecących osobników Nehalennia speciosa. Warunki pogodowe: temperatura 17-19 stopni; wiatr słaby lub bezwietrznie.

Nie wiem czy ktoś widział już takie zachowanie imagines tego gatunku. Obserwacja ta jest istotną informacją w kontekście rozprzestrzeniania się iglicy małej. Jak się okazuje - o ile w dzień imagines generalnie są silnie związane ze swoją turzycową roślinnością, to wieczorem osobniki raz że siedzą na turzycach wyżej, to jeszcze dystanse jakie pokonuje przeciętny wypłoszony osobnik jednorazowo, stają się dłuższe (stale powyżej 2m, podczas gdy w dzień jest to najczęściej do ok 1m). Wreszcie część osobników wylatuje wysoko do góry i leci gdzieś przed siebie - co sprawia nieodparte wrażenie "umyślnego" opuszczania stanowiska.

Wydaje mi się, że bardzo charakterystyczny behawior imagines w dzień daje (ale tylko pozorne) - złudzenie bardzo małej mobilności imagines tego gatunku. Jak sugeruje moja obserwacja - w rzeczywistości osobniki mogą licznie opuszczać stanowisko - tylko o odpowiedniej porze dnia - wieczorem, jak już promienie słońca nie dochodzą do powierzchni torfowiska. Być może właśnie przez porę dnia, iglica skutecznie ukrywa to zachowanie przed wścibskimi nosami odonatologów Postaram się ten temat drążyć dalej.

Ciekawe, tylko nie rozumiem, co masz na myśli pisząc "po przekątnej"?

Ja myślę, że wylatywały w linii prostej pod kątem 45 stopni.

Tak, chodzi o to, że leciały mniej więcej "po przekątnej w bryle" - czyli skośnie, a nie dokładnie pionowo do góry.

Dobrze, zostawmy już tę geometrię. Opowiesz na sympozjum.

   

No może nie bezpośrednie odniesienie w 100% ale mi się nasuwają na myśl skojarzenia z  "Dobowymi migracjami pionowymi" jakie występują u organizmów wodnych.
W dzień mogą one siedzieć skryte przed zagrożeniem a w porze "ograniczonej widoczności" zaczynają właściwą aktywność.

To nie może być dokładnie to samo, przynajmniej jak chodzi o wieczorną aktywność. Ważki są "dziećmi słońca", w pochmurne dni nie latają - jedynym wyjątkiem jest Cordulia aenea, która zacienienie, a nawet mżawkę znosi. Niewykluczone jednak, że pod wieczór ważki unoszą się wyżej za owadami, na które polują lub też ewakuują się tam, aby uniknąć napaści żab, ryb i pająków. Myślę, że polowanie na drobne owady uniesione do góry wstępującym znad nagrzanego zbiornika powietrzem jest najbardziej prawdopodobne.

No i samice Somatochlora i ogólnie całe Corduliidae są pod tym względem zboczone  
No i duch leśnych ścieżek Aeshna cyanea.

Zdecydowanie sytuacja z N. speciosa przypomina tą, którą opisał Adam, a w przypadku małych ważek nie jest to tak jak piszesz. To co obserwuje to nie jest polowanie - polowanie to nie prostolinijny lot gdzieś przed siebie. Tutaj jeszcze wplotę do tego jętki - większość gatunków również szczyt aktywności ma wieczorem, podczas gdy są to owady których imagines nie pobierają pokarmu. Takie jętki w dzień podobnie jak N. speciosa, są silnie związane z roślinnością - spłoszone starają się na nią powracać. Rozchodzi się zapewne głównie o drapieżnictwo, być może też o warunki pogodowe. Małe gatunki ważek unikają bytowania w dzień na otwartej przestrzeni. Albo latają wśród roślinności albo nisko nad lustrem wody - ale rzadko wznoszą się wyżej. U N. speciosa to zachowanie jest wybitnie zaznaczone - ona zdaje się w ogóle nie opuszcza gąszczu roślinności w dzień.

Proszę zauważyć, że nad powierzchnią przeciętnego torfowiska z N. speciosa w dzień roi się od większych ważek - quadrimaculata/zalotki/żagnicowate. Dodatkowo w roślinności latają inne Zygoptera (Lestes, Coenagrion) - które dla N. s także mogą zrobić krzywdę. Latają też inne uskrzydlone owady drapieżne. Moim zdaniem N. speciosa po prostu nie może sobie pozwolić (przy swojej delikatności i małych gabarytach) - na wzbicie się w górę w dzień i opuszczanie gąszczu turzyc. Narażała by się w tedy na ataki ze strony innych owadów uskrzydlonych (zwłaszcza ważek). Wykonując długodystansowe i wysokie loty wieczorem - unika tej presji, wybierając moment, kiedy aktywność innych drapieżników czy zwłaszcza - terytorialnych ważek, diametralnie spada. Jętki zdają się zachowywać w dokładnie taki sam sposób. Być może role w tym grają też warunki pogodowe - wieczorny spadek prędkości wiatru i wzrost wilgotności powietrza. Jednak głównym sprawcą takiej sytuacji wydaje się być właśnie unikanie kontaktu z większymi owadami.


PS: Wczoraj obserwowałem pewne małe śródpolne rozlewisko, patrząc skąd tam w ogóle się biorą ważki. Udało mi się wyłapać  L. qadrimaculata i L. depressa na gorącym uczynku. Ważki leciały bardzo wysoko nad polem (obstawiał bym, że było to zdecydowanie powyżej 6m), nagle zwalniając już przy tym rozlewisku, tak jakby oceniały "czy warto tam zajrzeć". Następnie schodziły łagodnie na do wysokości typowej dla patrolu - zajmując stanowisko. Wydaje mi się na podstawie już szeregu takich obserwacji, że ważki aktywnie poszukują wody - nie odbywa się to na zasadzie typowej "bezmyślnej dyspersji". To samo tyczy się miejsc do polowań.

7.06, 8.06 - kilka nowych lokalizacji N. speciosa:
1 - 51.81867,23.324912
2 - 51.817025,23.325942
3 - 51.814956,23.42984
4 - 51.814943,23.419191
5 - 51.943065,23.329805

Stanowiska 1-3, 5 to śródleśne torfowiska zdominowane przez głównie masywne sity Juncus effusus ze szczątkową ilością Sphagnum. Pomiędzy sity wplecione niewielkie płaty turzyc (Carex vesicaria, C. rostrata, C. lasiocarpa) (fot 1). N .speciosa lokuje się na tych stanowiskach w obrębie sitów (zazwyczaj tych mniej wybujałych) i Carex spp. Populacje na tych stanowiskach były generalnie małe.

Odmienny charakter ma stanowisko nr 4 (fot 2,3) - bardzo małe (pow. nieco ponad 10 arów), zagłębienie śródłąkowe (podejrzewam, że antropogeniczne), prawie bezpośrednio przy drodze biegnącej przez miejscowość Żuki. Siedliskiem N. speciosa jest tam szuwar Carex vesicaria oraz w mniejszym stopniu Juncus effusus (łącznie obserwowałem 18 osobników w tym juwenilne). Nieco dalej na południe i południowy wschód od tego stanowiska, znajdują się większe rozlewiska, jednak zdominowane głównie przez szuwary roślin szerokolistnych (zwłaszcza kosaćca żółtego). N. speciosa na nich nie znalazłem, ale niewykluczone, że trzyma się gdzieś tam w niewielkich refugiach z sitem. Jedno z tych rozlewisk ma znaczną powierzchnie i jego pełna eksploracja wymagałaby znacznej ilości czasu.

Tym samym liczba znalezionych przeze mnie stanowisk to 42 (przez cztery lata). Jest ona zbliżona do liczby współczesnych stanowisk znanych do ostatniej polskiej syntezy o gatunku (do roku 2008). Wspomnę tu jeszcze o szacunkowej liczbie współczesnych stanowisk, opublikowanej w syntezie 2008, która wyniosła 50. Były to szacunki całkowicie nietrafione i o oparte na zupełnie niezrozumiałych dla mnie podstawach.

Kontrolowałem dziś (11. 06) stanowisko N. speciosa "Misie I", 51.963255,22.643455. Populacja ta systematycznie się rozrasta odkąd to stanowisko obserwuje. W 2010 r zaobserwowałem tu zaledwie 7 osobników, w 2011 ponad 50, w 2012 ponad 100, a dziś na transekcie o długości ok 100m naliczyłem blisko 300 osobników. Biorąc pod uwagę powierzchnie tego torfowiska (3ha) i dość równomierne rozmieszczenie imagines - populacja sięga tam niewątpliwie kilku tysięcy osobników. N. speciosa zasiedla na tym stanowisku głównie rozległy szuwar situ Juncus effusus (Fot 1), ale też płaty turzyc (C. vesicaria, C. rostrata, C. lasiocarpa) i wełnianek wąskolistnych (Eriophorum angustifolium)

Na torfowisku tym prowadziłem też dziś wieczorne obserwacje lotów imagines. Po godzinie 19:30 rozpoczęła się widowiskowa, duża (dziesiątki osobników) migracja przeobrażonych w dzień Coenagrion puella i pulchellum z powierzchni torfowiska ku jego partii tuż przy lesie, już na suchy ląd. Ważki leciały spokojnym, kierunkowym lotem na wysokości do ok. 2 m nad roślinnością. Jak widać - osobniki te po przeobrażeniu przeczekały dzień w gąszczu roślinności (tak jak to robi N. speciosa), i wybrały późny wieczór do przemieszczenia się na większą odległość - jak mniemam w bardziej bezpieczne i zaciszne miejsce i z lepszym "stołem" (skraj lasu przy torfowisku).

Poza wspomnianymi Coenagrion spp, wylatywało w "niebo" dziesiątki innych Zygoptera - niestety odległości jakie mnie od nich dzieliły nie pozwoliły na pewne oznaczenie. Myślę, że przynajmniej część z nich to zapewne były N. speciosa. Na takie obserwacje lepsze są jednak mniejsze torfowiska, gdzie dystans obserwator-ważka nie jest zbyt duży i można część osobników oznaczyć.

==================================================================

11.06 - kolejne nowe lokalizacje N. speciosa:

1: 51.958958,22.69372
2: 51.95667,22.688999
3: 51.952055,22.67827
4: 51.963731,22.648852

Trzy pierwsze stanowiska to generalnie torfowiska niskie (Sphagnum występują tylko miejscami) w krajobrazie rolniczym. Stanowisko nr 4 to mała kwaśna "dziurka" w lesie, przerośnięta przez sity, w bardzo bliskim sąsiedztwie znanego już mi stanowiska (oddziela je 50m lasu). Na tym sąsiednim stanowisku nie stwierdziłem gatunku w 2010r. W 2011 stwierdziłem 3 osobniki ale dziś zaobserwowałem tam ponad 60 osobników. Stanowisko nr 4 ma podobną historie kontroli, N. s stwierdziłem dopiero teraz - ale w liczbie ledwie 2 osobników, niewykluczone że zaleciałych.

Stanowisko nr 1 to dawne stanowisko C. armatum, które sprawdzałem także w poprzednich latach pod kątem występowanie N. speciosa (2011, 2012). N. speciosa w tedy nie znalazłem, a dziś stwierdziłem nieoczekiwanie ponad 60 osobników w niskich trawach, Carex vesicaria, Carex sp. (prawdopodobnie C. nigra) z domieszką C. vesicaria oraz (najliczniej) Carex elata. Osobniki teneralne obserwowałem tylko w szuwarze C. elata (fot 2)

Stanowisko nr 2 to również siedlisko bardziej pod C. armatum, którego to gatunku jednak tam nie znalazłem. Dziś 8 osobników N. speciosa w Carex vesicaria, Juncus effusus i Carex elata. Osobników teneralnych jednak nie obserwowałem (fot 3)

Stanowisko nr 3 to także siedlisko C. armatum, dziś 13 osobników głównie w szuwarze Carex vesicaria, 2 os. teneralne. (fot 4)

Odnośnie stanowisk 1-3 odnoszę nieodparte wrażenie, że N. speciosa pojawiła się tam niedawno. Iglicy na stanowisku nr 1 nie stwierdziłem w latach 2011 i 2012 pomimo intensywnych poszukiwań, chociaż gatunek mógł gdzieś się tam skrywać w jakichś małych refugiach. Stanowisk nr 2, 3 nie kontrolowałem wcześniej pod kątem występowania N. speciosa (chociaż z drugiej strony łowiłem tam sporo czerpakiem hydro), jednak wydawały się być one zdecydowanie nieodpowiednie przez dużą masywność turzyc, umiarkowanie ich zwarcie, większą niż obecnie głębokość wody (czyli warunki typowe dla C. armatum). Warto zaznaczyć, że na stanowisku nr 1 Coenagrion armatum przestał się pojawiać - z powodu zgęstnienia roślinności. Warunki dla C. armatum były na tym stanowisku optymalne w roku 2011 - przy najwyższym poziomie wody. Przez ostatnie kilka lat poziom wody na wszystkich tych stanowiskach nie sięgał już tak wysoko, w roku 2012 nawet podsychały. Zapewne to ogólne obniżanie się poziomu wody spowodowało stopniowe gęstnienie roślinności oraz zmniejszenie się rozmiarów pędów. Wydaje mi się, że te zmiany w strukturze roślinności stoją za pojawieniem się na tych stanowiskach N. speciosa. Dodatkowo wszystkie te stanowiska wydawały się być dla N. speciosa wcześniej zbyt głębokie. Na temat stanowiska nr 3 dostałem też informacje w 2012 roku od okolicznego mieszkańca, że względnie "trwała" woda pojawiła się tam w 2010r, wcześniej zagłębienie to było przez znaczną część roku suche.

Gratulacje udanych i wspaniałych obserwacji.  
Poczynione wieczorne obserwacje sugerować mogą, że inne Zygoptera nie tylko N. speciosa jak było wcześniej wspominane wybierają wieczorną porę dnia do przemieszczania się na dalsze odległości.
Jako, że ważki są dobrymi wzrokowcami i lubią światło słoneczne/ciepło uzależnione jest to może od odpowiedniej widoczności (kąta padania promieni słonecznych) aby więksi drapieżnicy mieli problem z ich upolowaniem a same jeszcze wszystko widziały oraz temperatury powalającej im działać (z temp. to czysta hipoteza).     

Może to nie to samo ale sam często ostatnio w terenie zauważam, że niektóre Zygoptera w półcieniu przemieszczają się na większe odległości niż osobniki w pełnym słońcu, które kryją się wśród roślinności zarówno nadbrzeżnej jak i gdzieś na lądzie.

Dzięki.
No tak, w sumie to właśnie wcześniejsze obserwacje innych Zygoptera w żwirowni skłoniły mnie obserwować pod tym kątem torfowiska, zwłaszcza w kontekście N. speciosa. Wczoraj przeglądałem jedno z torfowisk i było pod względem ważkowym bardzo spokojnie - większość ważek nie dostała "motorka". Widziałem w powietrzu tylko 3 os. N. speciosa, jeden z nich poleciał na drzewo, siadając na wysokości ok 6-7m. Prawdopodobnie warunki pogodowe nie były w tym dniu optymalne. Następnym razem, gdy loty będą intensywne poczekam do pełnej ciemności, by sprawdzić czy przypadkiem nocą nie latają.

Ophiogomphus cecilia spotkana wczoraj

Dzisiaj w lesie w bardzo nasłonecznionym ciepłym miejscu (bez jakichkolwiek śladów wody w okolicy) pod trakcją energetyczną obserwowałam ważki. Najbardziej liczna była Ophiogomphus cecilia i  Orthetrum coerulescens oprócz nich jeszcze  były obecne Anax imperator, Libellula depressa, Somatochlora metallica (ewentualnie Cordulia aenea). Czy to jest normalne że ważki oddalają się od wody?

Bez problemu spotkasz je nawet kilka kilometrów od zbiorników wodnych. W baaaardzo dużym uproszczeniu: pod linię lecą po papu (jednakowoż mogą pod nią stać się bardzo łatwym papu dla ptaków rzadziej zapuszczających się nad wodę, takich jak mniejsze sokoły, żołny, etc.), a nad wodą się gżą. Piotr, Jacek i p. Ewa na pewno coś dopowiedzą z doświadczeń własnych. Ostatnie posty PM również pośrednio udzielają odpowiedzi na to pytanie.

Na Wzgórzach Krośnickich nowe stanowisko boltonii, nieopodal także nowe pectoralis.

Pierwszy raz w 2014 piszę o ważkach:)

Dzięki za odpowiedź
Byłam w tym samym miejscu w zeszłą niedzielę w pobliżu nie ma żadnego zbiornika z wodą, w odległości kilometra jest obniżenie terenu ale mimo ostatnich dość obfitych opadów deszczu nie znalazłam żadnej kałuży z wodą ... a ważki się gżą

Z góry przepraszam za moją ostatnią monotematyczność, ale muszę wylać kolejne informacje, tak dla wstępnego poukładania sobie pewnych rzeczy w głowie Pisałem w zeszłym roku o tyrfofilach w żwirowni Sitno (tutaj). Wspomniałem, że nie zdziwiłbym się gdyby trafiła się tam N. speciosa. I się nie dziwie. Obserwowałem dziś (03.07) w zaprezentowanym na tych zdjęciach łanku Carex rostrata jedną brązową samice. Ok 4 metry dalej kolejną, chociaż nie jestem pewny czy to nie był ten sam okaz. Osobniki (osobnik?) prawdopodobnie zaleciały/e. Siedlisko to jest niespecjalnie optymalne - szuwary niskie są tam tylko fragmentaryczne i raczej luźne. Często rosną w dość głębokiej wodzie, albo są istotnie zmieszane z trzciną/pałką co silnie zaburza ich strukturę przestrzenną. Kontrolowałem to stanowisko też pod koniec maja i w czerwcu, nie stwierdzając gatunku. Odległość pomiędzy tą żwirownią a najbliższym stanowiskiem N. s wynosi ok 2,3 km. 27. 06 obserwowałem też jeden okaz na podmokłej leśnej polanie z fragmentarycznymi i bardzo płytko podtopionymi łanami Carex rostrata/Carex lasiocarpa/. Poza tym szata roślinna zdominowana była przez: niskie kępowe Carex sp., Molinia caerulea, Juncus effusus, Agrostis sp. Wiosną w ogóle nie widziałem tam wody ponad powierzchnią gruntu. Szuwary C.rostrata/lasiocarpa miejscami wyścielone Sphagnum cuspidatum w formie "lądowej" - małe główki, bez rozczapierzonych liści. Polana powstała po wycince drzew (sporych, średnice pni często miały (PI razy oko): 50cm), niewykluczone że utopionych w roku 2010/11 (na mapie google jeszcze jest tu las: 51.941672,22.800618). Znaleziony okaz siedział w małym łanie Agrostis sp. (chyba A. stolonifera). Odległość do najbliższego stanowiska: ok. 1,7 km.

Tak jak sygnalizowałem w swojej pracy z początku 2013 r - osobniki migrujące wydają się względnie nierzadko zatrzymywać w miejscach, gdzie część warunków siedliskowych jest spełniona (zwłaszcza chodzi tu o występowanie roślinności o przynajmniej częściowo sprzyjającej strukturze i przynajmniej niewielkiego okresowego podtopienia). Równocześnie N. speciosa wydaje się bardzo rzadko zatrzymywać w miejscach innego typu np. oświetlone leśne drogi/nasłonecznione skraje lasów, suche polany, co chętnie robi większość gatunków ważek. (tu jednocześnie jest odpowiedź na pytanie modraszki). To jest jeden z powodów na których podstawie szufladkuje się N. speciosa jako gatunek mało mobilny. Widzę tu jednak pewną analogie z Erythromma viridulum - tego gatunku nigdy nie udało mi się trafić powiedzmy 1 km od najbliższej wody, gdzieś na leśnych dogach, żerującego (chociaż u siebie mam populacje olbrzymie). W ogóle uderzająco rzadko obserwuje go już tylko nieco dalej od wody - zwłaszcza dojrzałe samce. Czy ma ktoś podobne spostrzeżenia wobec tego gatunku?

Viridulum mam tylko z wody.

Piotrze,
Erythromma viridulum i Erythromma najas na "moim terenie" obserwuję dokładnie nad jednym zbiornikiem (52.634172, 19.219292), gdzie występują oba gatunki w licznej populacji. Tegoroczny okres występowania E. najas prawdopodobnie się już zakończył (nie stwierdzam występowania nawet pojedynczych osobników). Natomiast co do E. viridulum to pojawiły się już 3-5 samce (dane z wczoraj). W br. jest inaczej niż w latach poprzednich, a zwłaszcza w roku 2010, kiedy to od połowy lipca do końca sierpnia występowały oba gatunki jednocześnie w dużych ilościach.
Co do tematu:
Zbiornik na osi N-S z prawej strony oddzielony jest od uprawnego pola brzozami. Młode brzozy są ulubionym miejscem przebywania samic i samców, choć tych drugich w mniejszej ilości, gdyż preferują przebywać na "gałązkowych" (jeden pęd wyrastający z ziemi do wysokości 0,5-0,8 m) młodych wierzbach usytuowanych po przeciwnej stronie zbiornika, pomiędzy lustrem wody a wywyższeniem (1,2m) terenu (lewa strona) - "dziko" porośnięte łąki. Tuż za stawem na osi E-W w odległości 8-10 metrów jest las.
Od 2006 r. nie spotkaliśmy osobników obu gatunków ani na uprawnym polu, ani na łące ani też w lesie. Są to gatunki "przywiązane" do miejsca wylęgu, które staje się ich miejscem rozrodu.
Natomiast we wspomnianym 2010 obserwowałem "odloty" młodych E. najas, z pogranicza okresu rozwoju teneralno-juwenilnego podobnie jak to czynią Sympecma. Unoszą się do góry pod kątem około 60 stopni na wysokość 7-10 m, a dość często wyżej i odlatują i co dziwne zawsze w kierunku południowo wschodnim.

Dziękuje za informacje o Erythr.



Wieczorem?



==================================================================
Mała zapowiedź podsumowania moich 4-letnich badań nad występowaniem N. speciosa w obrębie mezoregionów: Wysoczyzny Kałuszyńskiej i jej pogranicza z Równiną Wołomińską, Wysoczyzny Żelechowskiej, Równiny Łukowskiej, Zaklęsłości Łomaskiej, Równinę Kodeńską. Ogółem w 18 kwadratach UTM stwierdziłem N. speciosa na 52 stanowiskach (mapka w załączniku). Dziś dodatkowo jeszcze jedno, które tymczasowo pomijam. Jest to ponad 30% wszystkich dotąd opublikowanych stanowisk w Polsce. Najlepiej zbadane zostały mezoregiony: Równina Łukowska i Zaklęsłość Łomaska. Pozostałe mezoregiony są spenetrowane w umiarkowanym stopniu - zwłaszcza Wysoczyzna Kałuszyńska i Równina Wołomińska, gdzie aż "roi się" od niepenetrowanych, między-wydmowych kwaśnych torfowisk. Ogółem w obrębie tego terenu - można jeszcze mówić śmiało o przynajmniej kilkunastu, a prawdopodobnie kilkudziesięciu nieznanych stanowiskach.

Nehalennia speciosa w Europie, zasiedla głównie torfowiska niskie i sfagnowe, zarówno te związane z większym zbiornikiem wodnym jak i te bez większych zbiorników. Siedliska mogą mieć także charakter wtórny, najczęściej są to torfianki, a rzadziej: stawy hodowlane, zapadliska pokopalniane, glinianki/żwirownie. W obrębie tych typów siedlisk, wyróżnić można kilka głównych, stale notowanych lokacji N. speciosa: (a) - strefy mające bezpośredni kontakt ze zbiornikiem (np. pierścień szuwarów turzycowych w zbiorniku (zakorzenionych w jego dnie); podtopione, przerośnięte przez helofity pło sfagnowe na jego pograniczu z otwartym lustrem wody) jako siedlisko larw i imagines, w rzadkich przypadkach tylko larw; (b) - płytko zalana roślinność, z dala od ewentualnego lustra wody (np. dobrze uwodnione depresje na ple sfagnowym z helofitami; płytko zalane na znacznej/całej powierzchni torfowiska różnego typu z turzycami, skrzypami, wełniankami itd.) jako siedlisko larw i imagines; Osobiście proponuje również wyróżnienie kolejnego typu, który nie pasuje do obu wyżej opisanych kategorii: (c) - większa strefa w obrębie stanowiska, wykorzystywana tylko przez dojrzałe imagines, (np. dobrze oświetlone pogranicze torfowiska i lądu z roślinnością trawiastą, płytko podtopioną lub w miejscach suchych).

Z 52 stanowisk znalezionych na terenie badań, rozwój pewny lub prawdopodobny stwierdzono na 47 z nich (90%). Z pośród zasiedlanych (z rozwojem) stanowisk, 33 reprezentują torfowiska sfagnowe (70%). Reprezentowane są także stosunkowo licznie, mezotroficzne torfowiska niskie (15 lokalizacji, 32%). Najmniejszy udział mają torfowiska alkaliczne (2 lokalizacje, 4%) i siedliska nietorfowiskowe (1 lokalizacja, 2%). W obrębie stanowisk z rozwojem pewnym lub prawdopodobnym, na 9 z nich (19%)
stwierdzono typ siedliskowy (a). Zdecydowanie dominuje typ (b) - który stwierdzono na 41 stanowiskach (87%). Zaskakująco dużym udziałem zaznacza się też, dotąd bardzo rzadko stwierdzany - typ (c): 24 stanowiska (51%). 18 z 52 stanowisk (35%), posiada nieciągłą otulinę leśną lub jest jej pozbawiona.

Kluczowym elementem siedliskowym dla N. speciosa jest specyficzna struktura przestrzenna roślinności wynurzonej (rozumianej tutaj jako warstwa roślinności ponad poziomem wody). Za optymalną strukturę przestrzenną odpowiadają głównie wąskie pędy roślinne, zazwyczaj helofitów (np. turzyc) stojące w relatywnie dużym zwarciu, pionowo i/lub w umiarkowanym nachyleniu. Najlepsze warunki tworzy mozaika gęstszych i luźniejszych formacji, z przewagą tych pierwszych. Szuwary nisko-helofitowe istotnie rzadkie czy zbiorowiska zdominowane przez bardziej masywną roślinność o szerszych liściach i o znacznej wysokości np. pałki/trzciny/wielkie turzyce - nie są zasiedlane z uwagi na nieodpowiednią strukturę przestrzenną i zły mikroklimat.

Poniżej wymieniono częstotliwość występowania poszczególnych wiodących (*) i prawdopodobnie wiodących (#) składników roślinnych na badanych stanowiskach. Poniższe liczby nie są informacją o udziale powierzchniowym danego składnika.

Carex rostrata 19*+4# (40%*), (49%*#)
Juncus effusus 15*+8# (32%*), (49%*#)
Carex lasiocarpa 14*+6# (30%*), (42%*#)
Carex vesicaria 10*+5# (21%*), (32%*#)
Eriophorum vaginatum 9*+3# (19%), (26%*#)
Carex elata 5*+0# (11%*), (11%*#)
Eriophorum angustifolium 1*+4# (2%*), (11%*#)
Equisetum fluviatile 2*+0# (4%*), (4%*#)
Carex sp. (sinozielona) 1*+0# (2%*), (2%*#)

Zebrane dane zmieniają obraz wiedzy o spektrum siedliskowym gatunku i częstotliwości zasiedlania poszczególnych typów siedlisk, nie tylko w Polsce ale i w Europie. Jednak najważniejszym aspektem jest niesłychana dynamika siedlisk i jej następstwa, które wydają się przeczyć poglądowi o wysokiej stacjonarności gatunku. Czy przynajmniej wskazują, że nie mamy o tym jeszcze dostatecznej wiedzy. Wszystkie te zagadnienia postaram się szeroko opisać w monografii.

W jakiej monografii?

Synteza o N.s na tym terenie, w formie większego artykułu.

Tak jest, publikować natychmiast, najlepiej po niemiecku/angielsku  

"Odloty" E. najas,  bo tak mogę to nazwać miały miejsce w godzinach 10-14. Nie mogę potwierdzić takich zachowań w godzinach wieczornych.
Takie zachowanie E. najas można(?) wyjaśnić ich bardzo dużą ilością, upalnym latem (wysokie temperatury w dzień jak i odpowiednio w nocy). Ale skąd mogą "wiedzieć", że jest ich bardzo dużo i należy podjąć przelot nad inny zbiornik? To były pojedyncze odloty nie w większej grupie.
Po 2010 nie obserwowałem takiego zachowania E. najas.

Jak dla mnie to trafiłeś z tą E. najas na "dobry czas" czy "dobrą aurę" - co to znaczy, jeszcze chyba nie wiadomo .

Ja rozglądałem się jeszcze 5 razy za wieczornymi lotami N. speciosa pod koniec czerwca/ w lipcu i albo nic nie latało, albo tylko pojedyncze sztuki, pomimo pozornie podobnych warunków atmosferycznych (kiedy latało ich sporo). Czyli poza tym, że dzieje się to wieczorem i przy raczej wysokiej temperaturze - nie wiemy co właściwie warunkuje ich lot lub pozostanie na miejscu. Tak samo jak u jętek - w jednym dniu loty są, a dnia następnego cały czas siedzą w roślinności, pomimo iż warunki atmosferyczne są podobne. Jak na razie to jest "bardzo otwarta" kwestia.

Uogólniając w zachowaniu "codziennym" ważek w dzień słoneczny, bardzo ciepły z wiatrem do maksymalnie 7 km/h można wyodrębnić pewne cykle. Przy tem. Około 16-18 st. C. osuszanie z rosy (jak taka na nich osiadła). Następnie po "dogrzaniu" przez promienie słoneczne polowanie za "posiłkiem" lub kopulacja lub kopulacja i dalsze czynności rozrodcze. Ważki mające swoje rewiry również w podobny sposób zachowują się z tą różnicą, że do kopulacji przystępują później, a jest to związane z brakiem samic, które później przybywają w rejony samców. Też zaspakajają swój głód.
Przy w/w warunkach ale gdy temperatura przekroczy 22 st. C. aktywność rozrodcza wszystkich ważek nad zbiornikiem jest bardzo duża tak gdzieś do godziny 11 - 12.30 i pod warunkiem, że temperatura otoczenia nadal rośnie. Po tym okresie następuje "odpoczynek". Ważki są mniej aktywne nawet te które pilnują swoich rewirów.
Tak około godziny 14-15 ponownie aktywność ważek wzrasta. Zdobywanie "posiłku" i czynności rozrodcze. Powyższe to duże uogólnienie.
Czy obserwowałeś podobne zachowania u N. speciosa? (nigdy jeszcze ich nie widziałem)
Dodam, Piotrze świetne opracowanie.

Takie rzeczy należy rozpatrywać na poziomie gatunku, z uwzględnieniem tendencji osobniczych (np. związanych z wiekiem). Inaczej widzę tu zdecydowanie zbyt duże uogólnienie. Przykładowo właśnie N. speciosa w godzinach 14-15 już zwykle się nie "parzy", i tak pozostaje do końca dnia.

Dzisiaj 4 godzinna penetracja jednego z zbiorników na terenie kopalni Górażdże/opolskie zaowocowała 11 gatunkami z ciekawszych dla mnie lecicha południowa i husarz władca.Wszystko oznaczył mi P. Zabłocki:)

Hej
dorzucę swoje obserwacje N.speciosa z Pomorza. Kilka lat temu zgłosiłem jedno torfowisko do ochrony strefowej i jest. Jak znajduję czas w lipcu i tam zajdę, to zawsze kilka dorosych lata, dzis był nawet tandem - ale szału z liczbą nigdy nie ma.
Dziś przeszukałem też sąsiednie (1600m), większe jeziorko, gdzie torfowe brzegi zajmują zdecuydowanie niewielki fragment powierzchni jeziora. W efekcie znalazłem jedną brązową samicę. Ale znalazłem też cztery wylinki o dł. 1 cm (bez skrzelotchawek, łącznie pewnie 1,4). Czy sama taka mikroskopijna wielkość wystarczy do oznaczenia, czy też mogły to być wylinki innych gatunków. Prawda jest taka, że nie miałem ze sobą aparatu, a do domu dotarła tylko jedna mocno sfatygowana wylinka i... znaleźć czas, żeby znowu się tam wybrać to nie będzie prosta rzecz.
Foto moge potem zrobic i załączyć. Jakies rady co do sposobu powrotu takiej spłaszczonej wylinki do w miarę oznaczalnej postaci? Namoczyć?
Pozdrawiam
Szymon

Na razie spróbuj zrobić foto z góry i z boku dla tej sfatygowanej. N. s ma charakterystyczne proporcje ciała (relatywnie masywna przy małej długości) i zazwyczaj jest silnie pigmentowana. Kierując się tylko wielkością można się jednak pomylić z Coenagrion, zwłaszcza okazami które lecą późno i są skarłowaciałe (a to się nierzadko zdarza na torfowiskach). Ja także się raz pomyliłem - wylinka, która widnieje na http://www.wazki.pl to ewidentny Coenagrion.