| Owady chronione |
Propozycja krajowych gatunków owadów
do objęcia ścisłą ochroną gatunkową w Polsce
(źródło: http://www.au.poznan.pl/wydzialy/ogrodniczy/pte/Ochrona owadów.htm
strona Polskiego Towarzytwa Entomologicznego )
| Pan Dr Zygmunt Krzemiński Dyrektor Departamentu Leśnictwa Ochrony Przyrody i Krajobrazu Ministerstwo Środowiska ul. Wawelska 52/54 00-922 Warszawa |
W związku z nowelizacją ustawy o ochronie przyrody i koniecznością szybkiego wydania nowego rozporządzenia Ministra Środowiska o ochronie gatunkowej zwierząt Polskie Towarzystwo Entomologiczne uprzejmie informuje, że dokonało analizy i weryfikacji listy przedstawicieli gromady Insecta, będących gatunkami prawnie chronionymi w Polsce. Zdaniem środowiska entomologów, dla dobra krajowych zasobów fauny, dotychczasowa lista powinna zostać rozszerzona. W załączeniu przesyłamy nasze propozycje. Podkreślamy, że jest to lista minimum, a pozorne jej rozbudowanie wynika z konieczności jednoczesnego wprowadzenia na listę gatunków ściśle chronionych ustaleniami Konwencji Berneńskiej, które nie zawsze należą do gatunków zagrożonych w Polsce.
Będziemy wdzięczni za całościowe uwzględnienie naszych propozycji, co będzie jednocześnie wyrazem uznania dla działań na rzecz ochrony owadów, środowiska polskich entomologów skupionych w Polskim Towarzystwie Entomologicznym.
Pozostaję z wyrazami szacunku
Owady to najliczniejsza w gatunki gromada zwierząt na Kuli Ziemskiej, w której dotychczas opisano około 1 miliona gatunków. Z tej liczby niespełna 35 tysięcy gatunków występuje w Polsce. W ostatnim 50-leciu wiele krajowych gatunków owadów stało się bardzo rzadkimi, wycofując się na nieliczne stanowiska często o charakterze reliktów wtórnych. Znaczna ich część jest zagrożona wyginięciem, są wreszcie i takie gatunki, które w naszym kraju musimy zaliczyć do wymarłych. Należy jednoznacznie stwierdzić, że lista gatunków "rzadkich" występujących na 1 - 10 stanowiskach w Polsce, dla których w ostatnich latach obserwujemy często drastyczny spadek liczebności, przekracza liczbę 1000. Nie jest to jednak miarodajne kryterium jeżeli chodzi o zagrożenie tych gatunków.
Po przeprowadzonej ze środowiskiem polskich entomologów analizie, między innymi w ramach konferencji naukowej zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Entomologiczne przy współudziale Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie w dniach 23 -24 września 1999r. nt: "Ochrona owadów w Polsce - u progu integracji z Unią Europejską" uznaliśmy, że świadoma ochrona celowa jest wyłącznie dla tych gatunków, dla których wystarczająco poznane zostały "zasoby fauny" w Polsce. Z powyższych względów wiele z tzw. "gatunków rzadkich", na obecnym etapie poznania ich rozsiedlenia i wymagań ekologicznych, nie wymaga ochrony gatunkowej. Przykładowo szczególnie nieuzasadniona wydaje się ochrona motyla Acherontia atropos, gatunku będącego migrantem z krajów śródziemnomorskich, docierającego do Polski nieregularnie, a populacja ta ginie u nas nie mogąc przezimować.
Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja z motylami dziennymi, ważkami, licznymi rodzinami chrząszczy oraz innymi dużymi owadami o aktywności dziennej. Ich "krajowe zasoby" oraz ekologiczny charakter występowania zostały dokładnie rozpoznane w ostatnim 20-leciu, w ramach licznych centralnych i regionalnych programów badawczych, przykładowo: "Motyle dzienne Polski" koordynowanego przez prof. J. Buszko. Wyniki tych badań dostępne są w internecie: http://motyle.biol.uni.torun.pl. oraz opublikowane zostały w książce: "Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce 1986 -1995" autorstwa J. Buszko wydanej w 1997 roku.
Po przeprowadzonej wnikliwej analizie uznaliśmy, że w chwili obecnej należy objąć ochroną jedynie te gatunki dla których:
Uwzględniając powyższe fakty oraz mając świadomość, że nie należy na dzień dzisiejszy znacznie rozszerzać listy gatunków chronionych, proponujemy do objęcia statutem ochronnym następujące rodzime gatunki owadów:
OWADY (INSECTA)
* - gatunki umieszczone na liście ze względu na porozumienia międzynarodowe (gatunki ściśle chronione Konwencją Berneńską)
Uzasadnienie propozycji
Gatunki owadów, które znajdowały się na liście gatunków chronionych Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 stycznia 1995 r., dla których uważamy, że powinny zachować swój dotychczasowy statut ochrony nie zostały oddzielnie skomentowane. Odrębne uzasadnienie przedstawiamy jedynie dla gatunków, które jako nowe powinny znaleźć się w znowelizowanym rozporządzeniu Ministra Środowiska oraz dla tych, które z listy gatunków chronionych powinny zostać usunięte.
2, 3, 6, 8; to gatunki należące do rzędu ważek - Odonata, które charakteryzują się aktywnością dzienną, stąd są łatwe do odszukania w terenie i chwytania. Wszystkie one, w znacznie większym stopniu niż większość gatunków ważek umieszczonych ze względu na Konwencję Berneńską, są zagrożone wyginięciem w skali całego kraju. Szczególnie niebezpieczny jest fakt zagrożenia tych gatunków przez "turystykę entomologiczną" uprawianą przez kolekcjonerów z Europy Zachodniej oraz wyłapywanie tych gatunków w celach handlowych (polskie populacje tego gatunku eksplorowane są zarówno przez polskich handlarzy jak i przyjeżdżających w celu ich pozyskania, zagranicznych kolekcjonerów). Objęcie ochroną tych gatunków uniemożliwi ich odłowy i wywóz z kraju.
13; przedstawiciel prostoskrzydłych - Orthoptera występujący bardzo rzadko w Polsce (jedynie na Ponidziu) i Europie Środkowej. W wielu krajach Europy zachodniej wymarły, wszędzie w wyraźnym regresie. Stepówka jest owadem dużym, ładnie ubarwionym, atrakcyjnym dla kolekcjonerów, łatwym do pozyskania w terenie i do identyfikacji.
16; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej. Gatunek zanikający, okazały, przez co zagrożony handlem.
17; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej, jednak trudny do odróżnienia od wielu innych gatunków (także z pokrewnych rodzajów) pływakowatych (Dytiscidae). W Polsce, choć nie jest gatunkiem pospolitym, nie należy z pewnością do gatunków zanikających i zagrożonych. Jego umieszczenie na liście gatunków chronionych budzić może w związku z tym spore wątpliwości.
19; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera ściśle związany z próchnowiskami występującymi w starych dębach, przez co zanikający i silnie zagrożony wyginięciem. Gatunek bardzo okazały, o wyjątkowo atrakcyjnym wyglądzie, łatwy do identyfikacji, przez co stanowiący przedmiot kolekcjonerstwa i handlu (także w charakterze okazów ozdobnych).
22; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej. Gatunek zanikający w całym areale swego występowania, okazały, o wyjątkowo atrakcyjnym wyglądzie, łatwy do identyfikacji, przez co silnie zagrożony kolekcjonerstwem i handlem (także w charakterze okazów ozdobnych).
23; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera ściśle związany ze starymi, martwymi i obumierającymi jodłami (w których odbywa kilkuletni rozwój), przez co silnie zagrożony wyginięciem (w wielu krajach Europy Zachodniej uznawany za gatunek wymarły). Jest to gatunek bardzo okazały, o wyjątkowo atrakcyjnym wyglądzie, łatwy do identyfikacji, przez co stanowiący przedmiot kolekcjonerstwa i handlu (także w charakterze okazów ozdobnych).
24; Cucujus cinnaberinus jest gatunkiem chrząszcza - Coleoptera ściśle chronionym w Konwencji Berneńskiej. W Europie środkowej występuje także, równie silnie zagrożony wyginięciem, zamieszkujący identyczne środowiska (lasy o charakterze pierwotnym) i wyjątkowo trudny do odróżnienia od niego C. hematodes. W związku z tym nie jest celowe chronienie tylko C. cinnaberinus lecz obydwa gatunki.
25; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera dość rzadko spotykany, zanikający, tworzący lokalne, łatwe do zniszczenia populacje (wieloletni rozwój larwalny i łatwość odkrycia w miejscach występowania). Ze względu na okazałe rozmiary (największy środkowoeropejski przedstawiciel Cerambycidae) i "atrakcyjny" kształt, gatunek ten staje się coraz powszechniej przedmiotem handlu, w charakterze okazów ozdobnych (produkcja gablotek), wywożony także na zagraniczne giełdy entomologiczne.
26; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera wymierający w całej Europie na większości stanowisk, relikt lasów pierwotnych. Zagrożony wyginięciem. Jest to okazały, mało ruchliwy chrząszcz, łatwy do identyfikacji, bardzo atrakcyjny kolekcjonersko, co zwiększa stopień zagrożenia ekstynkcją.
28; przedstawiciel chrząszczy - Coleoptera związany z lasami o charakterze pierwotnym, wymierający w całej Europie, tworzący łatwe do zniszczenia populacje (wieloletni rozwój larwalny i łatwość odkrycia w miejscach występowania). Gatunek łatwy do identyfikacji, bardzo atrakcyjny dla kolekcjonerów i będący aktualnie przedmiotem intensywnego handlu głownie zagranicznego (polskie populacje tego gatunku eksplorowane są zarówno przez polskich handlarzy jak i przyjeżdżających w celu jego pozyskania, zagranicznych kolekcjonerów).
35; Gatunek motyla dziennego, ściśle związany z torfowiskami wysokimi. W ostatnim 50-leciu liczba znanych stanowisk drastycznie zmalała. Zagrożony wyginięciem zwłaszcza, że jest bardzo atrakcyjny kolekcjonersko, łatwy do identyfikacji (polskie populacje tego gatunku eksplorowane są zarówno przez polskich handlarzy jak i przyjeżdżających w celu jego pozyskania, zagranicznych kolekcjonerów). Objęcie ochroną tego gatunku uniemożliwi jego odłowy i wywóz z kraju.
36; przedstawiciel motyli - Lepidoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej, w Polsce występuje na licznych stanowiskach na terenie całego kraju. Nie należy do zagrożonych wyginięciem.
37. W Polsce występują 4 gatunki motyli - Lepidoptera z rodzaju Maculinea, z których najbardziej zagrożony jest M. alcon. Natomiast pozostałe 3 gatunki z omawianego rodzaju, które są także rzadkimi w Polsce: M. arion, M. teleius i M. nausithous są gatunkami ściśle chronionymi Konwencją Berneńską. Logiczne wydaje się zatem objęcie ochroną wszystkich gatunków z rodzaju Maculinea.
38, 39, 40; przedstawiciele motyli dziennych - Lepidoptera, ściśle stenotopowych, występujących na kilku izolowanych stanowiskach: P. ripartii znany jedynie z Ponidzia, S. orion z 3 stanowisk we wschodniej Polsce, a P. baton z kilku stanowisk na wyżynach w południowej części kraju . Bardzo silnie zagrożone wyginięciem. Potęguje to łatwość identyfikacji, odszukania w terenie i łatwość odłowu. Omawiane gatunki są silnie zagrożone kolekcjonerstwem i handlem (polskie populacje tych gatunków eksplorowane są zarówno przez polskich handlarzy jak i przyjeżdżających w celu ich pozyskania, zagranicznych kolekcjonerów). Objęcie ochroną tych gatunków uniemożliwi ich odłowy i wywóz z kraju.
41; przedstawiciel motyli dziennych - Lepidoptera, ściśle stenotopowy, w okresie ostatnich 50-ciu lat zanikający w całym areale swego występowania. Obecnie występuje na kilku izolowanych stanowiskach we wschodniej Polsce. Zagrożony wyginięciem, przez co stanowi przedmiot kolekcjonerstwa i handlu zwłaszcza na entomologicznych giełdach na zachodzie Europy.
43; przedstawiciel motyli - Lepidoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej, w Polsce występuje bardzo lokalnie jedynie na Dolnym Śląsku i w północno-wschodniej Polsce na izolowanych stanowiskach. Godny ochrony gatunkowej.
44; przedstawiciel motyli - Lepidoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej, w Polsce występuje na pojedynczych izolowanych stanowiskach. Godny ochrony gatunkowej.
46; przedstawiciel motyli - Lepidoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej, w Polsce występuje na pojedynczych izolowanych stanowiskach. Godny ochrony gatunkowej.
48, 49, 50; przedstawiciele motyli dziennych - Lepidoptera, ściśle stenotopowe, występujące na 2 - 3 stanowiskach w Polsce w zależności od gatunku. Duże motyle, łatwe do identyfikacji, silnie zagrożone wyginięciem ze względu na niewielki obszar środowisk lęgowych. Jako motyle dzienne łatwe do wykrycia i odłowu, przez co silnie zagrożone kolekcjonerstwem i handlem (polskie populacje tego gatunku eksplorowane są zarówno przez polskich handlarzy jak i przyjeżdżających w celu ich pozyskania, zagranicznych kolekcjonerów). Objęcie ochroną tych gatunków uniemożliwi ich odłowy i wywóz z kraju.
51; przedstawiciel motyli - Lepidoptera ściśle chroniony w Konwencji Berneńskiej, w Polsce występuje na pojedynczych izolowanych stanowiskach. Godny ochrony gatunkowej.
53; przedstawiciel motyli z rodziny sówkowatych - Lepidoptera, rzadko spotykany, zanikający w środkowej Europie. W Polsce występuje bardzo lokalnie, na trzech stanowiskach w północno-wschodniej części kraju. Ze względu na fakt wymarcia populacji niemieckich oraz atrakcyjne dla kolekcjonerów rozmiary i ubarwienie, stał się obiektem handlu (polskie populacje tego gatunku eksplorowane są zarówno przez polskich handlarzy jak i przyjeżdżających w celu jego pozyskania, zagranicznych kolekcjonerów). Objęcie ochroną tego gatunku uniemożliwi jego odłowy i wywóz z kraju.
55; do mrówek z podrodzaju Formica należy 6 gatunków: F. rufa, F. plyctena, F. lugubris, F. aquilonia, F. truncorum, F. pratensis. Wszystkie one budują kopce w lasach, są trudne do rozróżnienia, a część jest nadzwyczaj rzadka i zagrożona wyginięciem.
Jednocześnie pozwalamy sobie przekazać naszą opinię, że ochrona pewnych gatunków motyli w kontekście potrzeb i zagrożeń dla innych owadów jest niecelowa i deprecjonująca rangę ochronną dla innych zagrożonych gatunków. Do gatunków takich należą:
Raz jeszcze podkreślamy, że jest to lista minimum, a pozorne jej rozbudowanie wynika z konieczności jednoczesnego wprowadzenia na nią gatunków chronionych przez ratyfikowane przez Polskę konwencje międzynarodowe. Na zaproponowane przez Polskie Towarzystwo Entomologiczne 55 pozycji do objęcia ochroną gatunkową, aż 26 to gatunki wprowadzone ze względu na obecność na załączniku Konwencji Berneńskiej. Gatunki te mają być uwzględnione w najnowszym rozporządzeniu Ministra Środowiska o ochronie gatunkowej zwierząt. Większość z nich to gatunki znacznie szerzej rozsiedlone od wszystkich zaproponowanych przez PTEnt. do objęcia ochroną, a także od wielu gatunków, których ze względu na objętość listy nie zaproponowaliśmy. Generalnie nie prezentują one specyfiki zagrożeń występujących w polskiej faunie owadów. Obok wyznaczonych gatunków występuje w Polsce wiele rzadkich gatunków owadów, potencjalnie także zagrożonych wyginięciem, dla których konieczne jest podjęcie działań ochronnych. Na ten temat chcielibyśmy w przyszłości móc się wypowiadać. Zarówno w okresach przygotowywania nowelizacji ustaw dotyczących ochrony zwierząt jak i wcześniej, kompleksowo na temat strategii w ochronie owadów w Polsce.
entomo©2001 - 2016 - www.entomo.pl