Pentatomidae
: piątek, 1 lipca 2011, 19:23
Pentatomidae tarczówkowate
Przyszła kolej na jedną z najbardziej znanych, a już na pewno najbardziej obfotografowaną rodzinę pluskwiaków. Tarczówkowate, bo o nich słowo pisane, są najliczniejszą rodziną w nadrodzinie Pentatomoidea. O jej zróżnicowaniu świadczy także fakt, że ponad 4 tyś gatunków zaliczanych do tej rodziny plasuje tarczówkowate na czwartej lokacie wśród światowych rodzin Heteroptera.
W Polsce żyje ok. 1% światowych gatunków tarczówkowatych, czyli 46 gatunków zgrupowanych w 3 podrodzinach (Podopinae, Pentatominae, Asopinae) i 27 rodzajach.
Pentatomidae posiadają trójczłonowe stopy, pięcioczłonowe czułki, nogi pozbawione długich i mocnych kolców. Ich tarczka jest trójkątna, na ogół sięga do połowy odwłoka, a u przedstawicieli podrodziny Podopinae wyjątkowo sięga do końca odwłoka, lecz wówczas jej szerokość u nasady nie jest większa niż szerokość tylnej krawędzi przedplecza.
Częsta obecność Pentatomidae w postaci ich zdjęć na forum wynika z kilku cech tej grupy, do najważniejszych zaliczyłbym ich wielkość i atrakcyjne ubarwienie. Wiele gatunków jest stosunkowo dużych (rekordzista w kraju Pinthaeus sanguinipes do 17 mm) i kolorowo ubarwionych. W ubarwieniu prócz brązów znajdziemy gatunki czerwonawe (Graphosoma lineatum, niektóre gatunki z rodzaju Carpocoris, Eurydema) zielone (Palomena, Chlorochroa), lub wręcz opalizujące (Zicrona caerulea, Eurydema oleracea). Stanowią stąd dla fotografika zdobycz łatwą do wypatrzenia i atrakcyjny obiekt do fotografowania. Ta łatwość w wypatrzeniu wynika też z tego, że większość gatunków to gatunki szeroko rozpowszechnione w Polsce i prowadzące jawny (dla zwykłego człowieka z aparatem) tryb życia. Tarczówkowate spotykamy w szerokim spektrum środowisk lądowych, większość gatunków przebywa wprost na trawach, roślinności zielnej lub na liściach krzewów i drzew. Nieliczne tj. Podops inuncta, Menaccarus arenicola, gatunki z rodzaju Sciocoris są związane bardziej z wierzchnią warstwą gleby i nasadową częścią roślin. Preferencje pokarmowe rozłożyły się odmiennie wśród Podopinae razem z Pentatominae z jednej strony, a Asopinae z drugiej. Te pierwsze to fitofagi i fakultatywne zoofagi, druga grupa to typowe zoofagi. Gatunki fitofagiczne żerują na owocach, nasionach, wysysają soki wprost z łodyg i liści. Zoofagi polują głównie na gąsienice motyli i larwy chrząszczy. Wobec dużego przegęszczenia populacji oraz braku pokarmu roślinnego obserwuje się kanibalizm polegający na wysysaniu jaj własnego gatunku. Żeby nie było tak strasznie, to wśród przedstawicieli Pentatominae znane są przypadki opieki samic nad jajami i pierwszym stadium larwalnym. Dominującą postacią w której przeżywają zimę to imago.
Odłowy tarczówkowatych nie nastręczają trudności. Wystarczą standardowe metody: czerpakowanie i otrząsywanie. Do odłowu gatunków związanych z wierzchnią warstwą ziemi oraz nasadową strefą roślin niezbędne będzie sito entomologiczne lub metodyczne czerpakowanie u samej nasady roślin.
Na ogół unikam pisania o szkodliwości-pożyteczności gatunków, ale tu jako ciekawostkę tylko podam, że wśród światowych tarczówkowatych jest najwięcej gatunków o znaczeniu gospodarczym. Uważa się, co często powtarzają choćby podręczniki entomologii leśnej, że właśnie zoofagiczne gatunki Pentatomidae odgrywają ważną rolę w biologicznej ochronie lasu przed „szkodnikami leśnymi”.
Tarczówki są przyjemnym obiektem badawczym dla adepta entomologii. Są duże, mocno zbudowane, i nie tak kruche jak wiele Cimicomorpha. Stąd łatwo je się nakleja na kartoniki, a duże gatunki przebija wprost przez tarczkę.
Oznaczanie wielu tarczówek jest łatwe, wiele gatunków można oznaczyć bez pomocy binokularu. Ci niewprawieni, chcący iść po ścieżce według klucza do oznaczania, muszą pamiętać, że niezbędne może się okazać spojrzenie na spodnią stronę ciała. Są tam cechy rodzajowe, a nawet wyróżniające podrodziny.
Jak do poprzednio prezentowanych rodzin, tak i do tej mamy polski klucz:
Jerzy Lis. 2000. Tarczówkowate – Pentatomidae. Klucze do oznaczania owadów Polski, Część XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Zeszyt 14: 76 ss.
No i zdjęcia kilku częściej spotykanych gatunków:
Przyszła kolej na jedną z najbardziej znanych, a już na pewno najbardziej obfotografowaną rodzinę pluskwiaków. Tarczówkowate, bo o nich słowo pisane, są najliczniejszą rodziną w nadrodzinie Pentatomoidea. O jej zróżnicowaniu świadczy także fakt, że ponad 4 tyś gatunków zaliczanych do tej rodziny plasuje tarczówkowate na czwartej lokacie wśród światowych rodzin Heteroptera.
W Polsce żyje ok. 1% światowych gatunków tarczówkowatych, czyli 46 gatunków zgrupowanych w 3 podrodzinach (Podopinae, Pentatominae, Asopinae) i 27 rodzajach.
Pentatomidae posiadają trójczłonowe stopy, pięcioczłonowe czułki, nogi pozbawione długich i mocnych kolców. Ich tarczka jest trójkątna, na ogół sięga do połowy odwłoka, a u przedstawicieli podrodziny Podopinae wyjątkowo sięga do końca odwłoka, lecz wówczas jej szerokość u nasady nie jest większa niż szerokość tylnej krawędzi przedplecza.
Częsta obecność Pentatomidae w postaci ich zdjęć na forum wynika z kilku cech tej grupy, do najważniejszych zaliczyłbym ich wielkość i atrakcyjne ubarwienie. Wiele gatunków jest stosunkowo dużych (rekordzista w kraju Pinthaeus sanguinipes do 17 mm) i kolorowo ubarwionych. W ubarwieniu prócz brązów znajdziemy gatunki czerwonawe (Graphosoma lineatum, niektóre gatunki z rodzaju Carpocoris, Eurydema) zielone (Palomena, Chlorochroa), lub wręcz opalizujące (Zicrona caerulea, Eurydema oleracea). Stanowią stąd dla fotografika zdobycz łatwą do wypatrzenia i atrakcyjny obiekt do fotografowania. Ta łatwość w wypatrzeniu wynika też z tego, że większość gatunków to gatunki szeroko rozpowszechnione w Polsce i prowadzące jawny (dla zwykłego człowieka z aparatem) tryb życia. Tarczówkowate spotykamy w szerokim spektrum środowisk lądowych, większość gatunków przebywa wprost na trawach, roślinności zielnej lub na liściach krzewów i drzew. Nieliczne tj. Podops inuncta, Menaccarus arenicola, gatunki z rodzaju Sciocoris są związane bardziej z wierzchnią warstwą gleby i nasadową częścią roślin. Preferencje pokarmowe rozłożyły się odmiennie wśród Podopinae razem z Pentatominae z jednej strony, a Asopinae z drugiej. Te pierwsze to fitofagi i fakultatywne zoofagi, druga grupa to typowe zoofagi. Gatunki fitofagiczne żerują na owocach, nasionach, wysysają soki wprost z łodyg i liści. Zoofagi polują głównie na gąsienice motyli i larwy chrząszczy. Wobec dużego przegęszczenia populacji oraz braku pokarmu roślinnego obserwuje się kanibalizm polegający na wysysaniu jaj własnego gatunku. Żeby nie było tak strasznie, to wśród przedstawicieli Pentatominae znane są przypadki opieki samic nad jajami i pierwszym stadium larwalnym. Dominującą postacią w której przeżywają zimę to imago.
Odłowy tarczówkowatych nie nastręczają trudności. Wystarczą standardowe metody: czerpakowanie i otrząsywanie. Do odłowu gatunków związanych z wierzchnią warstwą ziemi oraz nasadową strefą roślin niezbędne będzie sito entomologiczne lub metodyczne czerpakowanie u samej nasady roślin.
Na ogół unikam pisania o szkodliwości-pożyteczności gatunków, ale tu jako ciekawostkę tylko podam, że wśród światowych tarczówkowatych jest najwięcej gatunków o znaczeniu gospodarczym. Uważa się, co często powtarzają choćby podręczniki entomologii leśnej, że właśnie zoofagiczne gatunki Pentatomidae odgrywają ważną rolę w biologicznej ochronie lasu przed „szkodnikami leśnymi”.
Tarczówki są przyjemnym obiektem badawczym dla adepta entomologii. Są duże, mocno zbudowane, i nie tak kruche jak wiele Cimicomorpha. Stąd łatwo je się nakleja na kartoniki, a duże gatunki przebija wprost przez tarczkę.
Oznaczanie wielu tarczówek jest łatwe, wiele gatunków można oznaczyć bez pomocy binokularu. Ci niewprawieni, chcący iść po ścieżce według klucza do oznaczania, muszą pamiętać, że niezbędne może się okazać spojrzenie na spodnią stronę ciała. Są tam cechy rodzajowe, a nawet wyróżniające podrodziny.
Jak do poprzednio prezentowanych rodzin, tak i do tej mamy polski klucz:
Jerzy Lis. 2000. Tarczówkowate – Pentatomidae. Klucze do oznaczania owadów Polski, Część XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Zeszyt 14: 76 ss.
No i zdjęcia kilku częściej spotykanych gatunków:
