Strona główna
Mapa serwisu
     
Cer PL 2022
Literatura
Foto PL
Foto palearkt
Katalog KFP
Klucze
Polskie nazwy
Hodowla
Larwy
Inne
Chronione
Checklisty
Linki
Część I. Wstęp
Część II. Pozyskiwanie larw z terenu i hodowla.
Część III. Metody poszukiwań larw wybranych gatunków
Część IV. Kusokrywka większa (Necydalis major L.)
Część V. Naśliwiec  (Tetrops praeustus? L.) z czeremchy
 

Zbiór i hodowla larw Cerambycidae.

Jacek Kurzawa

Część I. Wstęp

    Kózkowate (Cerambycidae) to rodzina chrząszczy reprezentowana obecnie w Polsce przez 193 gatunki (obecnie liczba ta wynosi – 186 : Lista gatunków kózek Polski) Często duże, pięknie ubarwione, o długich czułkach chrząszcze rzucają się łatwo w oczy siedząc na kwiatach, na korze drzew, czasem przylatując do światła. Zbieranie imagines nie jest trudne, choć wymaga często wprawy i doświadczenia przy wyborze przeglądanego materiału. Najczęstszymi metodami zbioru imagines są:

- przeglądanie kwiatów
- przeglądanie materiału lęgowego (stojących i leżących chorych drzew, gałęzi, drewna sągowego) połów na światło
- otrzepywanie gałęzi i czerpakowanie. Posługując się tymi metodami nie zbieramy jednak części gatunków, które w przyrodzie wcale nie muszą być rzadkie. Należą tu gatunki prowadzące skryty tryb życia, nie odwiedzające kwiatów, płochliwe, o maskującym ubarwieniu lub też o krótkim okresie pojawu. Z tej grupy gatunków postacie dojrzałe zdecydowanej większości będzie można łatwiej pozyskać drogą hodowli j to nierzadko uzyskując wielkie ich ilości. Dlatego zbiór i hodowla larw jest nieodzowną metodą poszukiwań każdego kózkarza i jedną z ważniejszych metod pracy w terenie. Artykuł ten adresowany jest przede wszystkim do entomologów, którzy chcieliby rozszerzyć swoje zainteresowanie o tę grupę chrząszczy i wzbogacić swoje metody pracy o hodowlę. Na temat biologii Cerambycidae napisano kilka prac, których nie sposób pominąć przy omawianiu tej metody zbioru, gdyż znajomość literatury jest niemal tak samo ważna jak posiadanie siekiery czy noża w terenie. Niestety, nie wyczerpuje ona tego zagadnienia (zresztą jest to chyba niemożliwe) i w zdecydowanej większości są to prace obcojęzyczne. Z ważniejszych prac, w których można znaleźć opisy larw, klucze do ich oznaczania i szczegóły ich biologii należy wymienić: DEMELT,C.V. 1966, "Bockafer oder Cerambycidae' - opisuje biologię i larwy Cerambycidae, zawiera 97 rysunków larw;
KLAUSNITZER,B.; SANDER.F. 1978, "Die Bockafer Mitteleuropas." - monografia kózkowatych środkowej Europy z wieloma ilustracjami i kluczami do larw (do rodzajów) i imagines.
DOMINIK,J.;STARZYK,J.R. 1989. "Owady niszczące drewno." - zawiera opisy wybranych gatunków rozwijających się w drewnie, opisy żerowisk, larw, biologii, klucz do larw i imagines.

 Znajomość tej literatury nie zapewni nam jednak sukcesu przy poszukiwaniu larw, ponieważ najważniejszymi narzędziami pracy w terenie są własne doświadczenie i intuicja. A przede wszystkim - dobre chęci.
    Ponad 80 % polskich Cerambycidae cały swój rozwój larwalny przechodzi w drewnie (ksylofagi). Należy też tu niewielka grupa gatunków, które w celu przepoczwarczenia wypadają na glebę, by w niej zrobić poczwarkę (Acmaeops, Pachyta). Larwy tych gatunków znajduje się w terenie o wiele rzadziej niż postacie dorosłe. Pozostała część to gatunki związane z roślinami zielnymi i trawami. W łodygach i korzeniach roślin zielnych rozwijają się Phytoecia i Agapanthia; natomiast gatunki z rodzaju Dorcadion żerują w ziemi odżywiając się korzeniami traw. W tej grupie również o wiele łatwiej znaleźć jest imago niż larwę. Czas rozwoju larw trwa od kilku miesięcy do kilku lat (wyjątkowo więcej), przy czym daje się  zauważyć regułę, że larwy większych gatunków mają dłuższy czas rozwoju niż małych.Najczęściej zimuje larwa i dlatego poszukiwania larw prowadzimy od jesieni do wiosny. Rzadko larwa przepoczwarcza się jesienią i zimuje imago (Rhagium, Molorchus minor, Semanotus undatus, Cerambyx cerdo, Anaglyptus mysticus, Mesosa nebulosa, Acanthocinus aedilis i Pogonocherus). Larwy gatunków pojawiających się w maju i na początku czerwca uzyskują dojrzałość już jesienią przygotowują kolebkę poczwarkową i praktycznie zimowanie traktują jako okres wyczekiwania do wiosny, po czym po ociepleniu niezwłocznie robią poczwarki. Zimowanie w warunkach domowych larwy nie zawsze znoszą dobrze. Zebrane jesienią nie bardzo "wiedzą", kiedy zrobić poczwarkę, długo leżą bezczynnie w cieple i śmiertelność takiej hodowli bywa większa niż u tych samych larw zebranych np. w lutym. Odnosi się to jednak do gatunków, które wiosną już nie żerują, tylko od razu przepoczwarczają się. Np. przy hodowli S. perforata z partii larw zebranych jesienią procent uzyskania imago byt ok. 20 %, podczas gdy z zebranych wiosną z tego samego miejsca procent uzyskania był ok. 95 %. W tym przypadku rolę odgrywać może fakt, iż S.perforata jest gatunkiem wybitnie wilgociolubnym i obniżenie wilgotności próbek drewna przez dłuższy okres czasu (1-2 miesiące) może znosić bardzo źle. Nie można jednak tego traktować jako reguły, gdyż wiele zależy od indywidualnych warunków hodowli. Cerambycidae najczęściej zasiedlają obumarłe, lecz jeszcze zdrowe drewno, choć są też gatunki zasiedlające żywe drzewa (Saperda, Oberea) jak i całkiem martwe, ulegające rozkładowi (liczne gatunki z podrodziny Lepturinae, Necydalis major, Hylotrupes bajulus, Ergates faber, Prionus coriarius i in.).

 Opadane są wszelkie części roślin (prócz liści):
- szyja korzeniowa (Ergates, Prionus)
- pień, drewno (Criocephalus, Cerambyx cerdo, Aromia, Saperda carcharias, Rhamnusium, Anisarthron)
- pień, pod korą (Rhagium, Tetropium, Monochamus, Acanthocinus, Saperda perforata}
- grubsze gałęzie o średnicy 2-15 cm (wiele gatunków, np. C.scopoli, Callidium, Pyrrhidium, Clytus, Plagionotus, Mesosa, Oplosia, Stenostola)
- cienkie gałęzie (Molorchus, Oberea, Ropalopus, Phymatodes, Obrium, Pogonocherus)

Tutaj też znajduje się czasem zaskakujące wyjątki. Dobrym, choć nie jedynym przykładem może być przypadek zasiedlania przez Saperdę carcharias gałęzi w koronach drzew (Ługowoj, 1993), choć zawsze i wyłącznie zasiedla ona podstawy pnia. (no jak widać nie zawsze :-)Ze względu na rośliny żywicielskie możemy podzielić Cerambycidae z grubsza na 4 grupy. Są gatunki, które zasiedlają:
-         tylko drzewa iglaste
-         tylko drzewa liściaste
-         drzewa iglaste i liściaste
-         części roślin zielnych i traw

(jak to się już rzekło: trawy to rośliny zielne ! To prawda ...  – ale Calamobius żyje na trawach, a Phytoecie na zielnych i nie odwrotnie (kwestia wyobrażenia) Artykuł ten ma na celu uzmysłowienie specyfiki zbioru larw i rozbudzenie wyobraźni czytającego. Taki język nigdy nie idzie w parze  ze ścisłym, naukowym językiem. Dlatego więc wszystkich, którzy znajdą nieścisłości słowne w tym artykule, najmocniej przepraszam i proszę o zrozumienie – ale i  o ewentualne uwagi (mail) Niektóre gatunki wyspecjalizowały się żyjąc w jednym gatunku roślin (monofagi). W wypadku niektórych gatunków, już po znalezieniu żerowiska mamy 100 % pewności, (minus 10 % na inne  gatunki! - bo nigdy nie możemy wykluczyć możliwości istnienia larwy drugiego gatunku w danej roślinie)  iż mamy do czynienia z tym właśnie gatunkiem (Oberea pupillata - wiciokrzew, O. erythrocephala - wilczomlecz /Euphorbia/, P.glabratus –jałowiec /Juniperus /), ponieważ są one jedynymi przedstawicielami tej rodziny związanymi z daną rośliną. Oznaczenie znalezionych larw jest dość ważne, choćby dla wyboru warunków dalszej hodowli lub podjęcia decyzji, czy nie zebrać ich większej ilości i będzie omówione w dalszej części artykułu. Biorąc pod uwagę powyższe klasyfikacje trzeba zauważyć, że prawdopodobieństwo znalezienia larwy kózki w terenie jest bardzo duże - są praktycznie wszędzie. Jednak każdy gatunek wyspecjalizował się pod względem zasiedlanego materiału. Znalezienie konkretnego gatunku może być wcale niełatwym zadaniem, jednak po opanowaniu metody jego poszukiwań okazać się może tylko kwestią kilku godzin (o ile w ogóle tam występuje), a uzyskanie imago kwestią następnych kilku lub kilkunastu tygodni.

Literatura:

Ługowoj.J. 1993. Nowe dane do biologii Saperda carcharias (Linnaeus,1758) (Coleoptera:Cerambycidae). WIADOMOŚCI ENTOMOLOGICZNE Xll,4: 306.

Artykuł był opublikowany na łamach Biuletynu Entomologicznego (styczeń 1995).


entomo @ 2001-2024 https://entomo.pl